U paklu Indokine

Do te, sudbonosne 1968, američka vojska je zvanično već tri godine, bila angažovana u krvavom sukobu, na teritoriji Južnog Vijetnama. Štaviše, vazduhoplovstvo, vojni konsultanti i komandni kadar, bili su tu još od 1961…
Suština ovog ratnog sukoba, zavisi najviše sa koje strane se gleda. Iz severnovijetnamske perspektive: narod Južnog Vijetnama se „digao“ na oružje protiv marionetskog režima koji su pomagali Amerikanci „imperijalisti“. Prema Američkim tvrdnjama, Severni Vijetnam je izvršio agresiju na Južni, pomažući ondašnji, komunistički pokret. Kako je Južni Vijetnam bio član SEATO pakta, Amerikanci su se smatrali „pozvanim“, da ga brane od komunista. Sve u svemu, bilo je to klasično odmeravanje supersila, SAD i SSSR (koji je uz Kinu bezrezervno podržavao Severni Vijetnam), „preko leđa“ manjih država. Jedna supersila (SSSR), želela je da proširi sferu uticaja, dok je druga (SAD) – nastojala da je zadrži.
Amerikanci su do 1968. imali ukupno oko 800 hiljada vojnika, najviše pipadnika marinskog korpusa. Kopnene snage su bile skoncentrisane u gradovima i vojnim bazama, odakle su sprovodile akcije „čišćenja“ terena od pripadnika Vijetkonga (komunistički ustanici), koji su imali uporište, uglavnom, u ruralnim sredinama. Taj zadatak bio je otežan, zbog veoma guste vegetacije, u kojoj se protivnik sjajno snalazio. Iz tog razloga, Amerikanci su koristili znatno veću vatrenu moć, pre svega artiljerijsku i podršku iz vazduha. Zato su, se u unutrašnjosti zemlje oslanjali na vojne baze, koje su, u slučaju napada, međusobno mogle da se podržavaju artiljerijom.
Logistika Vijetkonga oslanjala se na režim Severnog Vijetnama. Pošto je granica između dve zemlje bila dobro branjena, Severnovijetnamci su otvorili tzv. „Ho Shi Minhov“ put. On je, zapravo, predstavljao splet puteva i brdskih staza, koje su iz Severnog Vijetnama vodile kroz neutralni Laos, prema Južnom Vijetnamu i Kambodži. Na taj način, velike količine hrane, oružja i municije prenošene su Vijetkongu. Zbog toga su Amerikanci izvršili veliki broj vazdušnih napada, ali bez rezultata. Postalo je jasno: potrebno je poslati trupe.
Prema ustaljenoj praksi, 1962. je izgrađena baza za specijalne južnovijetnamske i američke jedinice (rendžere i zelene beretke), na mestu bivšeg francuskog utvrđenja, pored sela Khe Sanh, desetak kilometara od granice. Pored toga, Amerikanci su na novoizgrađenom aerodromu stacionirali i marinske transportne helikoptere, kao i prislušne uređaje za praćenje radio-komunikacija. Nešto kasnije, marinci su zamenili specijalce koji su, premešteni u bazu Lang Vei, kilometar od granice. Prisustvo ne baš brojnih, ali veoma dobro opremljenih jedinica blizu „žile kucavice“ Vijetkonga, bilo je veoma opasno, tako da je general Severnovijetnamske armije Vo Nguyen Giap preduzeo niz akcija protiv američkih snaga tokom 1966. i 1967. Naročito žestoki napadi bili su tokom aprila 1967, kada je sa 1200 raketa i projektila gađana američka artiljerija, poletno-sletna staza i helikopterske jedinice u Khe Sanhu, u pripremi za pešadijski napad. Iako su intenzivne borbe vođene nekoliko dana, zahvaljujući efikasnoj artiljeriji i podršci iz vazduha, Amerikanci su se, ipak, odbranili. Ali, bilo je jasno da položaje kod Khe Sanha treba bolje utvrditi. Lang Vei je pao, a osoblje evakuisano. Prema američkim podacima, tokom tih borbi, severnovijetnamska vojska i Vijetkong su izgubili 3492, a SAD 541 vojnika.
Posle teških gubitaka na obe strane, stvari su se, za neko vreme, smirile. CIA je imala podatke da je general Giap, oktobra 1967. naredio gomilanje snaga oko Khe Sanha. Procenjeno je da se u okolnim brdima, u rovovima i podzemnim kanalima, krije čak i do 22 hiljade severnovijetnamskih vojnika (304, 320 i 325. divizija), dok je 30-40 hiljada u Laosu, sa snabdevanjem dovoljnim za 69 dana rata. Da nije sve u redu i da aktivnost Vijetnamaca postoji, potvrđeno je posle susreta patrole marinaca, sa nekoliko ljudi u američkim uniformama. Kada su im se marinci obratili na engleskom, odgovora nije bilo. U istom trenutku, marinci su otvorili vatru i ubili petoricu za koje se ispostavilo da su izviđački tim severnovijetnamske armije. Amerikanci su ponovo zaposeli Lang Vei, a Khe Sanh je znatno ojačan. Na okolnim brdima, zauzeti su položaji nazvani prema visini kote u stopama: 558, 861, 861A, 881 sever i jug i 950. Početkom 1968, u i oko Khe Sanha bilo je 6053 vojnika (marinaca i manji broj južnovijetnamskih rendžera), od čega oko polovina na okolnim brdima.
Prve borbe izbile su 17. januara 1968, kada je američka patrola upala u zasedu. Tri dana kasnije, jedinica marinaca sa kote 881 jug, upućena je u izviđanje i takođe naišla na zasedu. Posle teških borbi, marinci su, ipak uspeli da se povuku na sigurno. Istog dana, u centralnu bazu u Khe Sanhu, stigao je nezadovoljni poručnik severnovijetnamske protivvazdušne odbrane, sa belom zastavom. Amerikancima je dao ključne informacije o snazi i namerama Severnovijetnamaca (podudarne saznanjima CIA), kao i o danu opšteg napada. Iako su Amerikanci bili sumnjičavi, plašeći se dezinformacije (što je bila redovna praksa), glavnokomandujući baze, pukovnik Lownds, odlučio je da, poveruje dobijenim informacijama i podigne gotovost na najviši nivo. Napad je trebalo da počne istog dana na kotu 861. I zaista, nekoliko minuta posle ponoći 21. januara, stotine granata sručilo se na položaj 861. Usledio je napad 250 severnovijetnamskih vojnika, ali su bili odbijeni. U 5.30 ujutro, stotine nevođenih raketnih zrna 122 mm i minobacačkih mina kalibra 82 mm, palo je na centralne položaje u bazi Khe Sanh. Ostvareni su direktni pogoci u skladišta municije i goriva, tako da je baza ostala gotovo bez rezervi (uništeno je 16.000 granata, značajne količine plastičnog eksploziva C-4 i granata sa suzavcem, koji se proširio po celoj bazi). Dan posle, napadnut je položaj 881, Amerikanci su uzvratili protivbaterijskom vatrom iz artiljerije i iz vazduha. U isto vreme, tri severnovijetnamska bataljona su na granici sa Laosom razbili jednu manju jedinicu laoske vojske, koja se posle toga povukla u Khe Sanh. Tog dana, oborena su dva američka transportna helikoptera, i jedan lovac-bombarder. Teške pešadijske borbe vodile su se i narednih dana, ali više u zoni oko baze, jer su marinci preduzeli opsežne operacije „traži i uništi“, podržane artiljerijom i iz vazduha. Bez obzira na to, Severnovijetnamci su iskopali veći broj rovova, približavajući se američkim položajima. Postalo je jasno da su ozbiljno rešili da zauzmu Khe Sanh. Ono čega Amerikanci nisu bili svesni, su planovi, koji su značajno prevazilazili dejstva vezana za Ho Shi Minhov put.
S. BALOŠ