Raritet svetskih razmera

Verovatno najprijatniji segment delatnosti novinara specijalizovane oružarske revije je interakcija sa čitaocima kao neposrednim konzumentima, te rad na novinskom članku koji je nastao kao produkt saradnje sa ljubiteljima oružja koji redovno prate naš zajednički časopis. Ako je pride povod za susret oličen u nekom zanimljivom primerku oružja – teško je rečima opisati naše obostrano zadovoljstvo.

Nedavno se našoj redakciji javio Frontimir Dobrašinović, kolekcionar iz Beograda, koji poseduje nemački pištolj „Walther“ Model HP iz kontigenta koji je isporučen NDH, primerak oružja koji zavređuje da se o njemu opsežnije piše jer sobom donosi niz zanimljivih informacija o jednom momentu na našim prostorima. Pod nazivom „Heerespistole“, ovaj pištolj je proizvodio od 1939. godine i on predstavlja izvornu varijantu koja je kasnije uz neke sitnije izmene uvedena u naoružanje formacija Trećeg Rajha kao P38, kao savremenije rešenje u odnosu na do sada standardni „Parabelum“ P08. Proizvedeno je oko 25.000 komada pištolja pod oznakom i u verziji HP, po pravilu u kalibru 9x19mm, mada je manja količina napravljena i u kalibru 7,65mm Para. Hiljadu i po pištolja je izvezeno u Švedsku tokom 1939. i 1940. godine (serijski brojevi od 1.000 do 2.500) i tamo je dobio službenu oznaku m/39.

Valter HP je bio komercijalna varijanta, koja se od kasnijeg i brojnijeg P38 razlikovala po karakterističnim natpisima, poluzi za zaustavljanje navlake izrađenoj glodanjem otkivka (na P38 je uglavnom ona napravljena presovanjem), te obliku udarne igle na većini primeraka. Opšti kvalitet je izvanredan, za razliku od nekih serija ratnih P38 iz vremena kasnije produkcije na kojim je primetna grublja obrada i finiš usled žurbe i štednje, te generalno HP pištolji više vrede u krugovima pasioniranih zaljubljenika.

O broju ovih pištolja koji su nabavljeni za potrebe Pavelićeve marionetske države postoji više međusobno oprečnih podataka. Recimo, knjiga „The P38 pistol“ autora Aleksandera Kruceka donosi informaciju da je isporučeno 185 pištolja HP sa žigom NDH, a da je širom Planete registrovano 11 primeraka sa sledećim serijskim brojevima: 12395, 12399, 12453, 12458, 12463, 12474, 12485, 12520, 12527, 12529 i 12534. Gospodin Dobrašinović u posedu ima primerak serijskog broja 12485, izvanredne opšte očuvanosti, što se vidi na priloženim fotografijama. Sa druge strane, određene publikacije barataju podatkom kako je nabavljeno 139 primeraka sa serijskim brojevima 12395 do 12534, kao i za 13 sačuvanih i registrovanih. Deo domaćih autora je pri stavu kako je isporučeno 259 komercijalnih pištolja tog tipa koji su bili numerisani od broja 12311 do 12570 i bili su označeni „pleterom“ i slovom „U“.

Izvesno je kako je državni sekretar Ministarstva unutrašnjih poslova Nezavisne Države Hrvatske Eugen Kvaternik bio predvodnik delegacije koja je od Hitlerove Nemačke potraživala pomoć u raznom oružju, ali ne može se sa sigurnošću utvrditi koja je količina određenih modela bila u pitanju. Ti njihovi pregovori su generalno išli vrlo loše, pa je Vermaht samo manjim delom isporučio traženo oružje za potrebe Domobranstva, Redarstva, UNS, Oružništva i Ustaške vojnice u godini osnivanja NDH, a i to iz plena zadobijenog nakon kapitulacije Vojske Kraljevine Jugoslavije. Manje je poznato kako Nemci nikada nisu u projektovanom obimu davali količinu oružja koju im je potraživale kvislinške formacije na teritoriji nekadašnje naše zemlje, pošto su veći deo plena iskoristili za svoje potrebe u zavisnosti od stanja upotrebljivosti i unifikacije sa tadašnjim njihovim formacijski propisanim kalibrima. Kada su pištolji u pitanju, dodelili su NDH modele FN Browning1910/22 u kalibru 9x17mm, španske „Ruby“ (Kraljevina Srbija ih je tokom Prvog svetskog rata kupila od Francuske) označene kao VTZ 1933 kalibra 7,65x17mm, uz nešto austrougarskih „Steyr“ M1907 i M1912, „Mauser“ C96 i manji broj drugih pištolja i revolvera koji su se zatekli u magacinima oružanih snaga Kraljevine nakon Aprilskog rata.

Pošto to nije bilo dovoljno i nije odgovoralo potrebama OS NDH, „Dido“ Kvaternik je dobio saglasnost da kupuje komercijalno oružje u fabrikama na teritoriji Rajha, što je i učinjeno 1942. godine. Tada su nabavljeni i spomenuti Valteri HP, ali i automati MP34 i MP41, dok je manji broj MP40 i puškomitraljeza MG34 dobijen drugim kanalima za potrebe Poglavnikove tjelesne bojne (kasnijeg Zdruga). Interesantno je kako su u Španiji kupljeni i pištolji „Astra“ Model 300 u kalibru 9x17mm, ali svo pobrojano oružje nije imalo naknadno utisnut državni grb Nezavisne Države Hrvatske u vidu „šahovnice“ iznad koje se nalazi uokvireno slovo „U“.

Upravo ta oznaka je uzrokovala određene nedoumice i pogrešna tumačenja, jer je na zapadnom kolekcionarskom tržištu postalo uobičajeno da se pištolji „Walther“ Model HP sa tim grbom na desnoj strani navlake nazivaju primercima iz „Ustaškog ugovora“. Na osnovu sačuvane dokumentacije se jasno uviđa kako je tadašnje hrvatsko državno i vojno rukovodstvo sve oficijalne pregovore sprovodilo radi opremanja Domobranstva kao primarne formacije, te se može zaključiti kako su kupljeni primerci najverovatnije dodeljivani starešinama višeg čina, jer je ovaj i ovakav pištolj zasigurno bio svojevrsni statusni simbol tog vremena.

Sledeća netačna informacija koja se provlači u stranim krugova zaljubljenika u tu tematiku je podatak kako su ovo bili pištolji iz kontigenta „Walther“ P38 kojim su bili opremljeni pripadnici 369. ojačane regimente Vehrmahta na Istočnom frontu, te kako je „pleter“ bio označen na njima. Stoji neoboriva činjenica kako je deo starešinskog personala i određenih poslužioca zadužen pištoljima P38, ali oni nisu imali oznake o kojima ovde pišemo, niti se one mogu naći na tom modelu jer su karakteristične za „Heerespistole“.

Ukupno uzevši, među najređim primercima sačuvanih pištolja „Walther“ Model HP su oni sa isključivo jednostrukom akcijom obarača, potom ramom izrađenim od durala, te upravo oni isporučeni NDH. Stoga još jednom naglašamo kako se uvek iskreno obradujemo kada se neko od uvažene čitalačke publike javi s predlogom i inicijativom, kao ovom prilikom. Pozivamo vas da kontaktirate redakciju kako bi u narednom periodu podrobnije predstavljali upravo ovako značajne modele.

Milan Milanović