Novi zmaj Dalekog istoka

Aktuelna politička konfrontacija pojedinih supersila današnjice po pravilu rezultira i analizama vojnog potencijala najdominantnijih država, ali se uglavnom ne uzimaju u obzir svi relevantni parametri. Primera radi, oružane snage Francuske, Nemačke i Ujedinjenog kraljevstva brojčano ne premašuju brojku od 220.000 aktivnih pripadnika, dok se konstantno previđa da miroljubivi Japan ima nešto ispod 250.000 profesionalnih vojnika. U tom smislu, interesovalo nas je kakav je trenutni borbeni potencijal ove geografski udaljene zemlje i to prvenstveno na planu streljačkog naoružanja.
Nakon Drugog svetskog rata, nova japanska država se obavezala da više nikada ne učestvuje u ratovima osim kada i ako njena teritorija bude neposredno napadnuta. Američki protektorat je za čitavu naciju bio prilično frustrirajući u prvim godinama nakon kapitulacije, ali su izbijanje Korejskog rata i kasnija krajnje nestabilna situacija u regionu do današnjeg dana uzrokovali da ova zemlja ima vrlo specifičan sistem odbrane. Naime, Japan formalno i nema vojsku (gledano striktno po nazivu), već “Odbrambene snage”, podeljene na kopnenu, vazdušnu i pomorsku komponentu. Moćna ekonomija omogućila je izdvajanje velikih novčanih sredstava za razvoj i proizvodnju napredne vojne opreme, pa je Japan po tom pitanju osma zemlja u svetu s godišnjim vojnim budžetom od 46 milijardi dolara.To je doprinelo pojavi da se za potrebe njihovih naoružanih formacija proizvodi i koristi streljačko naoružanje najvišeg kvaliteta, mada je u prošlosti bilo i nekih iznuđenih rešenja. Krenućemo od ručnog kratkocevnog oružja, odnosno službenog vojnog pištolja koji se oficijelno naziva “Minebea P9”, a predstavlja licencno proizvođenu kopiju dobro poznatog “SIG Sauer” P220 u kalibru 9x19mm. U naoružanje je usvojen 1982. Godine, uglavnom kao deo standardne opreme starešinskog kadra i nekih specijalista, a pravi ga domaća fabrika “Minebea Mitsumi” (ranije Minebea Co., Ltd.). Reč je o pištolju kapaciteta 9 metaka, koji se u japanskoj vojsci nosi u staromodnoj kožnoj futroli i tek odnedavno je usvojena crna sintetička futrola novijeg tipa. Teško je pronaći racionalno objašnjenje zašto je japanski državni i vojni vrh odlučio da usvoji ovo skupo oružje, čiji se jednoredi okvir deblokira arhaičnom komandom na dnu rukohvata. Jedini prihvatljivi razlog je nesumnjiv kvalitet izrade, preciznost i činjenica da ova zemlja može da plati ono najskuplje za svog vojnika.

Ovde ćemo na tren zastati s nabrajanjem njihovog vojnog oružja, jer je nužno “pogledati unazad” radi potpunijeg sagledavanja tamošnjeg odnosa prema ovoj oblasti. Vekovna izolacionistička politika i poimanje sveta su rezultirali vrlo sporim razvojem japanske ratne privrede sve do prvih decenija dvadesetog veka. Planirajući kolonijalne pohode, morali su za svoju enormno narastajuću vojsku da obezbede što efikasnije i izdržljivije naoružanje jer su buduća dejstva najčešće trebalo da se odvijaju u specifičnim klimatskim uslovima. Međutim, umesto svrsishodnijeg odabira stranih rešenja, Japanci su umeli da preterano zakomplikuju pojedine konstrukcije do grotesknosti. Pištolji Nambu, puške repetirke Arisaka, te puškomitraljezi Type 96 i 99 su tokom Drugog svetskog rata poslužili svojoj svrsi, jer za ishod borbi na Pacifičkom ratištu najvećim delom nije bilo naročito bitno kojim streljačkim naoružanjem raspolažu suprotstavljene snage. Sa druge strane, stariji puškomitraljezi Type 11 i mitraljezi Type 2 i 92 su imali ozbiljne konstrukcione nedostatke, očajnu ergonomiju i opšte borbene karakteristike, a revolver Type 26 bolje da i ne pominjemo…

Posle rata, Amerikanci su sproveli brutalnu pacifikaciju japanskog društva i tek je pomenuta kontinuirana kriza na Dalekom istoku doprinela da se novoformirane Japanske odbrambene snage opreme američkim ratnim “restlovima” poput pušaka M1, puškomitraljeza BAR i automata M3. Nešto kasnije je Japanu dozvoljeno da kreira sopstvene konstrukcije naoružanja ili proizvodi po otkupljenoj licenci, pa je tako nastao kompaktni automat (takođe ga pravi “Minebea”) zasnovan na izraelskom Mini Uzi u kalibru 9x19mm. Ovo oružje je ušlo u operativnu upotrebu tek 1999. godine, uglavnom za potrebe njihove Prve vazdušno-desantne brigade, vozača i posada artiljerijskih oruđa, zatim službi obezbeđenja vazduhoplovnih baza i posada plovila u mornarici. Od originalnog rešenja, ovaj automat se razlikuje po tipičnom prednjem rukohvatu, te sintetičkim prihvatnim površinama rukohvata i prednje obloge. S cevi od 120mm, težak je 2,8 kilograma i opremljen okvirom kapaciteta 25 metaka, ali treba naglasiti da će najverovatnije vrlo uskoro biti izbačen iz naoružanja i zamenjen nekim savremenijim modelom nove generacije.
Sredinom pedesetih godina, shvatajući u kojoj meri Japan može da posluži kao saveznik u tadašnjoj kompleksnoj preraspodeli uticaja, Sjedinjene Američke Države su dozvolile da “potomci samuraja” samostalno razviju i proizvedu pušku za sopstvene naoružane formacije nove koncepcije. Insistiralo se jedino na kalibru 7,62x51mm NATO radi unifikacije, pa je nastala malo poznata bojna puška Type 64, s odvojivim okvirom kapaciteta 20 metaka, kako bi zamenila dotadašnju M1 Garand. Japanci su ipak nešto redukovali barutno punjenje municije, kako bi trzaj bio za oko deset procenata manji, jer su njihovi vojnici prilično slabije fizičke konstitucije u odnosu na one iz armija Atlantskog saveza. Dobijena je polazna brzina od 715 m/s, pa se očekivalo da nova puška ipak može biti upotrebljena i u rafalnom modu paljbe, za razliku od tada najpoznatijih M14, H&K G3 i FN FAL koje su nekontrolisano odskakale prilikom automatske paljbe. Princip funkcionisanja se zasnivao na kratkom trzaju gasnog klipa, uz spoljni regulator gasova, te nišanski sistem s gradacijom podeljaka na 200 i 400 metara. Ova puška je proizvođena sve do 1988. godine, a deo njih je opremljen i optičkim nišanom uvećanja 2,2 puta kako bi se dobilo oružje koje se sada uobičajeno naziva “designated marksman rifle”. Bez nožica i okvira, imala je masu od 4,4 kilograma s cevi dužine 450mm, kao i teoretsku brzinu paljbe od 500 metaka u minutu rafalnim dejstvom. Po opštoj silueti, najviše je podsećala na švajcarsku Stgw57, predstavljajući jedno nezgrapno oružje kojim je prosečan japanski vojnik teško mogao da manipuliše bez ekstremnih napora jer su gabariti bili preveliki. Sam kvalitet izrade je bio na najvišem tehnološkom nivou tog doba, ali očigledno je ovo bilo samo prelazno rešenje jer se uveliko moglo predvideti da budućnost predstavljaju jurišne puške konstruisane oko “srednjeg metka”.

Poznata japanska fabrika “Howa” je, nakon proizvodnje ovog oružja, kasnih osamdesetih reaktivirala svoju licencu američke puške Armalite AR-18 u kalibru 5,56x45mm i nastao je nov model Type 89, izrađen delom od kovane aluminijumske legure i visoko otpornih sintetičkih materijala. Na taj način se smanjila masa oružja do željenih 3,5 kilograma, što je neuporedivo primerenije prosečnom japanskom korisniku. S cevi od 420mm i brzinom paljbe 850 metaka po minuti, ova puška je deklarativno efikasna do razdaljina od 500 metara, standardna verzija ima fiksni kundak, a razvijena je i Type 89-F varijanta s cevastim kundakom na uvlačenje, namenjena padobrancima, tenkistima i posadama minobacača.
Posmatrajući fotografije japanskih vojnika na mirovnoj misiji u Iraku, zapazili smo da na svojim puškama Type 89 koriste i okvire namenjene familiji oružja AR15, te da su pojedine opremljene refleksnim nišanima MD-33 koje proizvodi “Tasco Optics Japan”, a na deo oružja su postavljeni Aimpoint i Trijicon optički uređaji. Od 2010. godine deo ovih pušaka je dobio odvojivi sintetički kundak, nosače za četiri Pikatini šine u prednjoj zoni, a 2015. godine je prezentovan novi nišanski uređaj zasnovan na NEC infracrvenom modulu koji sa gornje strane ima montiranu video kameru, a strelac koristi mini-ekran kako bi mogao da dejstvuje iz zaklona.
Dodajmo da je formacijska snajperska puška japanskih snaga repetirka “Remington” 7,62x51mm M24, a kao odeljenski puškomitraljez se za vojne potrebe licencno u fabrici “Sumitomo Heavy Industries” proizvodi njihova verzija Minimi 5,56mm od 1979. godine, radi zamene ranijeg mitraljeza opšte namene Type 62 u kalibru 7,62mm NATO. I ovaj mitraljez proizvodi “Sumitomo”, a reč je o nešto redizajniranom FN MAG i u službenoj upotrebi je od 1962. godine, uz optički uređaj uvećanja 3x koji pravi poznata korporacija “Fuji”.

Interesantno je navesti da se ovde ne završava spisak poznatog oružja koje Japanci prave po licenci, jer “Sumitomo” izrađuje i nešto drugačiju varijantu ovog mitraljeza pod nazivom Type 74, kao koaksijalno oružje namenjeno upotrebi u oklopnim vozilima ili za montiranje na platforme poput bočnih ulaza u helikoptere, a ista fabrika proizvodi i čuveni M2HB 12,7mm teški mitraljez.
Generalno uzevši, čak i oni upućeniji u planetarni odnos snaga odbrambenih industrija i vojnog potencijala najčešće ne sagledavaju iz prave vizure mogućnosti pojedinih država i nacija. Obično se potpuno neargumentovano konstatuje kako Japanci od kraja Drugog svetskog rata nisu “bitan igrač” na tom planu i previđa se da ova tehnološki izuzetno napredna zemlja ima reference i snagu da proizvodi čitavu paletu streljačkog naoružanja, a još više raznih borbenih sistema i prateće opreme najsavremenijeg tipa.

Indikativan primer takvog poimanja dao je i etablirani analitičar vojne industrije Den Kim, čudivši se kako je moguće da Japan plaća 20.000 dolara svoje mitraljeze Type 62 po primerku, a originalni FN MAG košta oko 4.000. Takođe, cena jedne licencno napravljene jurišne puške Type 89 je 7.000 dolara, tri puta više od FN SCAR ili H&K416, odnosno sedam puta više nego američka M4. Odgovor je u tome što je samostalno razvijena domaća industrija, nabavljen skupoceni mašinski park, koriste se najkvalitetniji materijali i primenjuje najviša moguća završna kontrola, a količina napravljenog oružja je srazmerno mala i samim time jedinična cena postaje gotovo astronomska.
Međutim, japanska privreda spada u sam svetski vrh i BDP je toliko moćan da se za potrebe odbrane zemlje može izdvojiti enormna količina novca. U slučaju potrebe, domaća industrija može da proizvede veliku količinu kvalitetnog oružja za svoje snage ili izvoz, pa je ovo svojevrsna investicija. Vrlo poučan primer i za domaću odbrambenu industriju, vojne i političke autoritete.
Milan Milanović