Po ukusu mnogih…

Južnokorejska automatska sačmara USAS-12, vodi poreklo od pola veka stare sačmare Atchisson Assault-12, tj. AA12, konstruktora Maxwella Atchissona. Ovo oružje, bazirano na jurišnoj pušci M16, sa kojom i veoma sličnog izgleda, brzine gađanja 300 met/min kalibra 12 i pored snažnih atrubuta, sticajem okolnosti nije naišla na širi prijem. Osnovni razlog neuspeha kod vojske, bilo je prisustvo velikog broja proverenih sačmara u službenoj upotrebi. Kod civila “stvar je pokvarilo” zakonodavstvo, uvrstivši AA12 u klasu III, tj. Među razorna oružja, čime je prodaja bila ograničena. Razočarani i zabrinuti Max Atchisson, u želji da ipak “izvuče” uložena sredstva. Godine 1987, prodaje prava i patente na AA12 Jerryju Baberu, vlasniku livnice “MPS Inc.” iz Tenesija. Ova firma je izborila mesto na tržištu, pre svega, visokokvalitetnim odlivcima za kompanije “Barrett”, “Freedom Arms”, “North American Arms”, “Shilo”, “Smith & Wesson, Cobray”, “Atagua”, “Charter Arms” i “RAMO”.
Na bazi crteža, proizvedeno je nekoliko primeraka sačmare AA12, koji će se kasnije iskoristiti u eksperimentalne svrhe, u krajnjem cilju poboljšanja oružja. Već posle prvih testova, pokazalo se da oružje napravljeno prema nacrtima, uopšte ne funkcioniše pravilno, i bile su potrebne korenite izmene. U saradnji sa inženjerom Boje Cornealom, na pušci je do jeseni 2004. izvršeno čak 188 izmena. Kako su Baber i Corneal imali sva prava, oružje je zadržalo naziv AA12, iako je, čak i prema spoljašnjem izgledu, potpuno različito od Atchissonovog uzora. Konstrukcija automatske sačmarice AA12 je više nego – nekonvencionalna. Spolja je tvrdi kompozit od mat-crnog najlona, ojačan staklenim vlaknima (može se dobiti u različitim bojama i maskirnim šemama), unutar koga se nalazi osnova od livenog, nerđajućeg čelika, što je očekivano od firme “MPS”. Iako se odlivci upotrebljavaju i na drugim puškama, na primer, livenje aluminijumske legure pod pritiskom komponenata južnokorejske jurišne puške K1, na AA12 se koristi jedinstveni proces livenja, razvijen od strane Jerryja Babera. Bez obzira što se čuva kao poslovna tajna, obelodanjeno je da je sličan livenju lopatica turbina, na mlaznim motorima u avio-industriji. Ovaj proces, u kome se koristi model od voska, daje veoma visok kvalitet površine i tačnost dimenzija, čime su ostale operacije rezanja svedene na minimum.
Za razliku od M16, AA12 koristi princip rada na bazi pozajmice gasa sa klipom i dugim hodom zatvarača. Dugi hod zatvarača na ovom oružju nazvan je “constant recoil” ili konstantni trzaj, što znači da prilikom kretanja zatvarača unazad, on ni u jednom momentu ne udara u graničnik, već se posredstvom opruge ravnomerno usporava i u jednom momentu zaustavlja. Isti princip uspešno je iskorišćen i na M16, kao i na singapurskom mitraljezu Ultimax. Pored toga, pravolinijska konfiguracija oružja svodi odskok cevi na minimum, što sve zajedno sa dejstvom iz otvorenog zatvarača, čini ovo oružje relativno laganim za kontrolisanje, čak i pri automatskoj paljbi. Ovo je potvrđeno i na testovima, gde su oružjem gađale i žene i deca. Osim toga, gađano je i jednom rukom, pa čak i puškom okrenutom “naglavačke”, odnosno sa okvirom okrenutim prema gore! Iako ove navode treba uzeti sa rezervom, sigurno je da je rezultat smanjenja trzaja značajan.
Prva varijanta sačmarice koristi cev dužine 18 inča (457 mm) i ukupne dužine oružja 38 inča (965 mm). Međutim, iako ukupna dužina nije suviše velika za ovu pušku, marinci su zahtevali kompaktnije oružje, sa dužinom cevi 14 inča (356 mm). Baber se nije zadovoljio samo odgovorom na zahteve marinaca, već je želeo i da ih prevaziđe skraćenjem cevi u varijanti označenoj CQB na 13 inča (330 mm). To je iziskivalo promenu konstrukcije otvora za pozajmicu gasova, ali je sve “odrađeno” vrlo profesionalno i razlika između dva oružja jedva se primeti. “Hranjenje” je kao i kod izvorne sačmare AA-12, okvirima i dobošima. Standardni okvir je kapaciteta osam metaka, a dva okvira je moguće spojiti kao i kod jurišnih pušaka, čime se obezbeđuje brža zamena. U standardni doboš staje 20 metaka, iako je projektovan i doboš kapaciteta 32 metka. Okvir i doboš se pričvršćuju za pušku mehanizmom sličnim kao kod M16, gde se dugme utvrđivača nalazi sa leve strane. Ručica za repetiranje nalazi se sa gornje strane sanduka, koja se, za razliku od drugih pušaka, ne kreće sa zatvaračem, već ostaje u prednjem položaju. U sklopu ručice nalazi se i pokrivka gornjeg proreza, čime se smanjuje verovatnoća prodora prašine i peska, u unutrašnjost mehanizma puške. Međutim, ukoliko prašina i prodre unutar mehanizma puške, prema tvrdnjama proizvođača, problema ne bi trebalo da bude, jer oružje ima mogućnost samočišćenja. Pored toga, sklop livenog sanduka, selektora i mehanizma za opaljenje se ni ne rasklapa, osim u slučaju oštećenja, a pušku ne treba uopšte podmazivati.
Nišani su klasični, mehanički. Sa prednjim nišanom i mogućnošću regulacije. Za sada, puška nema nijedan šinski sistem za postavljanje različitih priključaka. Ako se na objavljenim slikama nalazi SureFire lampa, postavljena na standardnom prstenu prečnika 30 mm. Pričvršćena je na prednjem delu cevi, sa leve strane koji viri iz plastičnog kućišta. Pored automatske paljbe i laganog trzaja, AA12 raspolaže još jednim adutom, koji joj daju prednost, u odnosu na konkurente: reč je o municiji. Pored standardne palete kalibra 12 i dužine 70 mm, tu je i FRAG-12, u koju spada eksplozivna, fragmentaciona i kumulativna municija!  Postavlja se pitanje zašto se toliko dugo čekalo na eksplozivnu municiju za sačmare? Prečnik cevi kalibra 12 je 18,2 mm, a poznato je da je još pre Drugog svetskog rata postojala eksplozivna municija za topove 20 mm! Očigledno je najnovija tehnologija za izradu municije koja potiče iz programa ličnog i kolektivnog streljačkog oružja (OICW i OCSW, kalibra 20 i 25 mm), ponudila dodatne argumente za razvoj slične municije i za sačmare. Naravno, municija ima klasičan udarni upaljač, za razliku od OICW i OCSW sa programabilnim upaljačem. Time se u velikoj meri smanjuje i cena same municije i oružja (izbegava se upotreba sistema za upravljanje vatrom), što ne znači da se na nekoj budućoj varijanti, sve to neće ugraditi. Eksplozivna municija dejstvuje udarnim talasom i ima mogućnost stvaranja otvora prečnika 1 inč (25,4 mm), u valjanoj čeličnoj ploči (ne navodi se koje debljine, ali nnjom se sigurno, neće gađati oklopno vozilo). Fragmentaciona ili parčadna municija ima ubojni radijus od 2 m, što u odnosu na municiju bacača granata i ručnih bombi nije mnogo. Ali, zamislite efekat rafalne paljbe iz ove sačmare! Treća, kumulativna municija, ima probojnost od oko 100 mm aluminijumskog oklopa, odnosno 50-70 mm čeličnog oklopa. To je rezultat ravan kumulativnoj municiji bacača granata! Ovo ne treba da čudi, s obzirom da je cev sačmarice glatka, pa nema uobičajene rotacije projektila, kao kod bacača granata, čime se eliminiše defokusiranje kumulativnog mlaza. Treba znati da je oklop transportera reda veličine 40-ak mm aluminijuma ili 10-15 mm čelika, pa kumulativni projektil, iako nesposoban da ga potpuno uništi, da nanese oštećenja i gubitke posade. Ova municija je stabilizovana zakrivljenim krilcima, koja su prilikom opaljenja i kretanja duž cevi sklopljena, i rasklapaju se posle izletanja projektila. Time je postignut domet od 200 m, koji je višestruko veći od dometa sačme, što je još jedna velika prednost. Posle testova oktobra 2004, američki marinci su pokazali veliko interesovanje za AA12, sa željom da se tri puške pošalju u Irak, na ispitivanja u sklopu sledeće rotacije trupa, pošto se ljudstvo obuči u rukovanju. Zainteresovali su se i vojska, vazduhoplovstvo, obalska straža i mornarica. Iako se eventualno uvođenje AA12 u upotrebu, pravda antiterorističkom borbom iz spiska potencijalnih korisnika može da se zaključi, da će veoma dobro poslužiti i protiv kriminala, krijumčarenja, zaštiti aerodroma i nuklearnih postrojenja u kriznim područjima. Hoće li teroristi i ostali “negativci” biti impresionirani automatskom sačmarom AA12, a pre svega njenom municijom? Verovatno da hoće, ali samo sa AA12 ne može se rešiti problem terorizma. Međutim, ono što će rešiti, je problem lako-prenosnog bacača granata, koji već godinama “muči” svetske konstruktore oružja. Ovu egzotičnu municiju verovatno će moći da ispaljuju i druge sačmare, što otvara potpuno novu, do sada nepoznatu dimenziju upotrebe ovog oružja. Zato sačmaru AA12 i municiju FRAG-12, treba posmatrati i u ovom svetlu. Ko zna, možda AA12 i municija FRAG-12, ipak potisnu skupa i komplikovana oružja iz programa OICW?
R. K.