Po uzoru na rendžere

AGAT predstavlja najmlađu borbenu jedinicu snaga za specijalne operacije armije Poljske. Težište aktivnosti ove lake pešadijske, po karakteru vazdušnopokretne specijalne jedinice, slične američkim rendžerima i komandosima, predstavljaju jurišne operacije i tzv. direktne akcije (DA – Direction Action), u kojima često pružaju podršku i sadejstvuju drugim jedinicama Komande specijalnih snaga Poljske. U te zadatke ubrajaju se i blokada, kontrola i obezbeđenje zone borbenih aktivnosti u kojoj „rade“ specijalci, sadejstvo prilikom ubacivanja (infiltracija) i izvlačenja (eksfiltracija) specijalnih snaga i njihova zaštita upotrebom oružja veće vatrene snage, kada je to potrebno. Agatovci su osposobljeni i da samostalno sprovode specijalne misije na liniji borbenog dodira i u pozadini neprijatelja, ali kao sekundarni zadatak.
Za razliku od tipičnih specijalnih snaga, koje uglavnom operišu u malim grupama uz ograničenu vatrenu moć, posle iskustva iz borbenih operacija u Avganistanu, Iraku i drugim kriznim regionima, u poljskom generalštabu su uočili potrebu za jedinicom koja bi bila slična po nameni i organizaciji 75. puku američkih rendžera (75th US Army Ranger Regiment) ili britanskoj Grupi za podršku specijalnim snagama SFSG (Special Forces Support Group), koji operišu u većim jedinicama i borbenim grupama ranga čete i bataljona, pa zato raspolažu i težim naoružanjem (oružjima i oruđima za vatrenu podršku). To im daje mogućnost napada na jače branjene i utvrđene ciljeve.
I američki rendžeri i britanski komandosi su tokom decenija postojanja imali ulogu elitnih jurišnih snaga koje su, usled većih zahteva, bili bolje obučeni nego klasična pešadija i „probojniji“, odnosno sa većom operativnom snagom. Bili su specijalizovani za iznenadne, kratkotrajne jurišne borbene operacije iza neprijateljskih linija i u najtežim klimatskim i terenskim uslovima. Ipak, karakter ovih operacija bio je „nešto između“ taktike konvencionalnih jedinica i misija specijalnih snaga. Upravo za takve zadatke u ovom međuprostoru i za podršku specijalnim jedinicama na terenu je namenjen i poljski AGAT.

Kada je razmatrana mogućnost o formiranju AGAT, u Poljskoj su već postojali GROM i specijalna mornarička jedinica Formoza (pomorski diverzanti), sa ograničenim brojem operativaca za izvođenje specijalnih zadataka na kopnu, u vazduhu i na vodi. Prvo je razmatrano da se za podršku specijalnim snagama u akcijama angažuju padobranci iz 6. vazdušnodesantne Pomeranijske brigade ili 25. vazdušnojurišne kavalerijske brigade. Međutim, ovo rešenje nije bilo zadovoljavajuće, s obzirom na karakter ovih jedinica i brz razvoj specijalnih snaga u pogledu taktike, različitog mentaliteta i opreme. Iskustva drugih, u ovoj oblasti vodećih borbenih snaga (američkih, britanskih, ruskih, francuskih), pokazala su da je za odgovarajuću saradnju sa specijalcima potrebna posebna specijalizovana podrška.
Zato je 2011. godine doneta odluka da je za novu funkciju – podršku specijalnim jedinicama u intervencijama, najpodesnija već postojeća specijalna jedinica vojne policije iz Gljivica (Oddzial Specjalny Zandarmerii Wojskowej Gliwice – OSZWG), čijih je 650 ljudi sa opremom i infrastrukturom stavljeno pod nadležnost vojne Komande specijalnih snaga – DWS (Dowodztwo Wojsk Specjalnych) sa sedištem u Krakovu, koja je poznata i po engelskoj skraćenici POLSOCOM (Polish Special Operations Command – Komanda za specijalne operacije Poljske), kako bi se od nje formirala nova jedinica komandosa. Ona je zvanično osnovana 1. jula 2011. godine i dobila je naziv AGAT (Jednostka Wojskowa AGAT), što je skraćenica od anti Gestapo, jer nastavlja tradiciju istroimene diverzantske jedinice poljskih rodoljuba koji su se u Drugom svetskom ratu borili protiv nacista. Tada je AGAT pripadao Komandi za sabotaže i diverzije „Kediv“, koja je bila podređena glavnom štabu Otadžbinske armije Poljske.
Komandu specijalnih snaga Poljske armije (DWS) čine: Specijalna jedinica komandosa (Jednostka Wojskowa Komandosw, JW Komandosow) i to je u stvari bivši 1. specijalni puk komnadosa (1. Pulk Specjalny Komandosow) koji predstavlja poljsku verziju američkih specijalnih snaga zelene berteke (US Army Special Forces); specijalna jedinica Grom (JW GROM), koja predstavlja najstariju i glavnu specijalnu formaciju u Poljskoj, sa prvenstvenom protivterorističkom namenom, njihovu verziju Delte i SEAL Team Six, jedinica pomorskih diverzanata Formoza (JW Formoza) koja je slična mornaričkim fokama Navy SEAL; specijalna jedinica Nil (JW Nil) namenjena za specijalnu podršku (veze i komunikacija, obaveštajni rad i dubinska izviđanja) i specijalna jedinica AGAT (JW AGAT). Zanimljivo je da je JW Nil dobila ime po ratnom imenu brigadnog generala Augusta Emila Fildorfa, ratnog komandanta „Kediva“.

Planirano je da se ubuduće novi pripadnici svih polјskih specijalnih jedinica iz sastava POLSOCOM prvo upućuju na osnovnu obuku u AGAT u Gljivicama, koja će za te potrebe biti dobro popunjena sa instruktorima i podoficirima – koji su zaduženi za planiranje i realizaciju vežbi i drugih vidova obuke. Posle osnovne obuke, dobrovolјci će biti podvrgnuti specijalizovanoj selekciji i tek onda, nakon sabranih rezultata i pokazanih sposobnosti, prosleđeni u druge specijalne jedinice. To znači da AGAT, pored ostalog, ima i namenu školskog centra za osnovnu obuku specijalnih snaga.
U skladu sa namenom, organizacijom i vrstama naoružanja i specijalističke opreme, AGAT je u stanju da podrži specijalne snage prilikom antiterorističkih operacija, uključujući i rešavanje talačkih situacija, oslobađanje i neutralizacija ciljeva posebnog značaja (kako ličnosti, tako i objekata), spasavanje osoba ili opreme od posebnog značaja, sprovođenje tajnih obaveštajnih operacija u cilju prikupljanja važnih informacija i drugih specifičnih zadataka. Kao deo Združenih operativnih specijalnih snaga – SOTG (Special Operations Task Group) u izvođenju borbenih dejstava, najvažniji zadatak AGAT sastoji se od izolacije i blokade objekta napada i sprečavanja neprijateljskih snaga u izvođenju diverzija ili izvlačenja iz borbenog dodira sa sopstvenim specijalnim snagama (napuštanja mesta akcije).
U cilju borbe sa jakim ili nadmoćnijim neprijateljskim snagama AGAT je, u poređenju sa drugim specijalnim snagama Poljske, opremljen teškim mitraljezima kalibra .50 BMG i automatskim bacačima granata Mk19 kalibra 40 mm na borbenim vozilima Hamvi (HMMWV), lakim minobacačima Tarnow 60 mm LM-60D i LM-60K, ručnim raketnim bacačima Carl Gustav M3, antimaterijalnim puškama Barrett M82AIM kalibra 12,7×99 (light fifty), snajperskim puškama Accuracy International 8,6 mm AX338 Long Range Rifle. Zahvaljujući ovom arsenalu AGAT je sposoban da izvodi i pripremne operacije, kao što je zauzimanje aerodroma i aerodromskih pista ili obezbeđenje baza specijalnih snaga na određenoj lokaciji.
Osnovnu strukturu AGAT čine, komanda, komandni vod, tri operativne jurišne jedinice – A (Alpha), B (Bravo) i C (Charlie), svaka jačine tri jurišna tima, grupe za vatrenu podršku sa teškim naoružanjem i pratećim vozilima, sanitetske grupe i logistike. Kandidati prvo prolaze kroz dvonedeljnu selektivnu obuku (fizičke i psihiološke provere i testiranja, provera taktičke obučenosti, sposobnosti za timski rad, dnevni i noćni marševi sa opterećenjem i rešavanjem taktičkih zadataka, orijentacija i preživljavanje u prirodi), nakon koje se odabrani kandidati primaju na osnovnu obuku u trajanju od godinu dana, podeljenu na dva dela. Individualna obuka traje sedam meseci, a zatim sledi tromesečna specijalistička obuka u jednoj od šest specijalnosti: rukovođenje i komandovanje, telekomunikacione tehnologije, minsko-eksplozivna sredstva i borbeno naoružanje, snajperisti, sanitetska obuka, vozači borbenih vozila. Tek po kompletiranju svih faza i programa obuke, pojedinac postaje deo jednog od jurišnih timova ili tima za podršku.

Značajnu podršku prilikom osnivanja, AGAT je dobio od instruktora iz Prvog bataljona 10. grupe američkih specijalnih snaga zelene beretke (10th Special Forces Group), koji je kao deo Evropske komande za specijalne operacije (SOCEU) iz Štutgarta, zadužen za dejstva na tlu Evrope i stacioniran je u nemačkom Boblingenu. Takođe, višestruka pomoć je dobijena i od Mobilnog tima za obuku – MTT (Mobile Training Team) iz Međunarodnog centra za obuku specijalnih snaga ISTC (International Special Training Centre) iz nemačkog Fulendorfa (o kome smo pisali u jednom od prethodnih brojeva „Kalibra“), u kome se obučavaju NATO i prijateljske specijalne jedinice.
Ovi iskusni instruktori su pomogli prilikom organizacije i sprovođenja planova osnovne obuke prve grupe pripadnika AGAT (jurišna jedinica Alfa), koje su održane od početka oktobra 2012. do kraja marta 2013. godine. Posle toga, usledio je period osnovne obuke i pripreme pripadnika za jurišnu jedinicu Bravo, koji je trajao takođe oko godinu dana – završen je u martu 2014. godine. Obuka pripadnika treće jurišne jedinice Charlie počela je u septembru 2014. i završena u jesen prošle godine. Uporedo sa osnovnom obukom, sprovođena je i napredna obuka za instruktore i odabrane specijaliste, počev od juna 2013. uz pomoć instruktora iz Centra za specijalno ratovanje „Džon F. Kenedi“ iz Fort Brega u SAD. Planirano je da cela jedinica AGAT u toku ove godine bude u potpunosti operativno spremna za izvršenje namenskih zadataka.
Rat u Ukrajini je svakako podstakao izvestan broj Poljaka da se pridruže dobrovoljačkim paravojnim formacijama. Tu su prolazili vojnu obuku i pripremali se da brane Poljsku od ruske invazije, bila ona realna ili plod medijskog potpirivanja, kako bi u Poljsku „privukli“ baze, opremu i brojnije NATO snage. Nemački „Špigl“ je 3. juna potvrdio vest da je Poljska osnovala paravojsku kao pomoć regularnoj vojsci i da će svako od 16 vojvodstava ove države, imati brigadu novih obučenih dobrovoljnih vojnih snaga, izuzev najgušće naseljene centralne oblasti Masovijan, u kojoj će biti formirane dve brigade. U tekstu se navodi da je u obuci ovih brigada poseban akcenat stavljen na istočne provincije Podlasku, Lublinsku i Podkarpatsku, koje su „posebno osetljive na ruski pritisak“. Osnivač ovih paravojnih formacija, opunomoćenik Ministarstva odbrane Gžegož Kvašnjak, smatra da bi Poljska trebalo da bude spremna za slučaj „hibridnog rata“, koji je, kako kaže, Rusija izvela u Ukrajini, zbog čega i opravdava formiranje oko 35.000 pripadnika paravojnih snaga za odbranu zemlje. Trenutno ih ima oko 12.000, odluka o njihovom formiranju je doneta u aprilu ove godine, a pretpostavlja se da su dobrovoljci civili koji su prošli vojnu obuku. Zanimljivo je da su ove paravojne formacije učestvovale od 7. do 17. juna na velikoj vojnoj vežbi „Anakonda“ u Poljskoj. Još polovinom marta prošle godine, ruska štampa je pisala da u Poljskoj postoji oko 120 takvih dobrovoljačkih grupa, sa oko 10.000 ljudi. Tadašnji ministar Tomaš Šemonjak je okupljenom rukovodstvu od oko 800 članova rekao da će njegovo ministarstvo platiti 2.500 ljudi koji bi činili okosnicu lokalnih dobrovoljačkih jedinica i bili mobilisani u slučaju rata.
D. DŽAMIĆ