Tihi profesionalci

Od osnivanja 1953, „zelene bertke“ sinonim su za specijalce i univerzalne vojnike. Oni predstavljaju nevidljivu prethodnicu većeg američkog vojnog angažovanja u nekom kriznom regionu. Obeležje po kojem se prepoznaju širom sveta su tamno zelene beretke sa amblemom, na kome je uspravno okrenut bodež, ukrštene strele i natpis DE OPRESSO LIBER (sloboda ugnjetenima). Na uniformama nose oznake Special Forces i Airborne i oznaku u vidu uspravnog bodeža koga presecaju tri munje – simbol njihove osposobljenosti za dejstva na kopnu, vodi i u vazduhu.

Danas postoji pet aktivnih grupa specijalnih vazdušno-desatnih snaga „zelenih beretki“ (Special Forces/Airborne – Green berets), koje otprilike odgovaraju rangu jedne brigade: 1, 3, 5, 7. i 10. Special Forces Group/Airborne (SFG/A). Svaka od ovih grupa pokriva određeni region sveta: 5. pokriva Jugoistočnu Aziju i Indijski okean, 7. Latinsku Ameriku, 10. Evropu i Severnu Afriku, 3. podsaharsku Afriku, dok je 1. zadužena za Pacifički region i Severoistočnu Aziju.
Deseta grupa stacionirana u Fort Carsonu u Koloradu, pokriva Evropu i severnu Afriku, a njen 1. bataljon (1st/10th SFG) je decenijama bio stacioniran u nemačkoj banji Bad Tolc, ali je pre nekoliko godina premešten na novu lokaciju, takođe u Nemačkoj – gradić Boblingen. Osim aktivnih, postoje i dve SFG u sastavu Nacionalne Garde – 19. i 20. grupa, koje po pitanju operativne sposobnosti ni u čemu ne zaostaju za kolegama u aktivnom sastavu. Svih sedam grupa pripadaju Armijskoj (kopnenoj) komandi za specijalne operacije – United States Army Special Forces Command (Airborne) – USASFC/A, koja je stacionirana u poznatoj vojnoj bazi Fort Breg u Severnoj Karolini. U ovoj bazi postoji i radi u svetu dobro poznata Škola za specijalno ratovanje i obuku specijalnih snaga „John F. Kennedy“ (Special Warfare Center and School JFK), kroz koju je do sada prošao i gde se obučavao veliki broj starešina specijalnih jedinica iz SAD, NATO i drugih zemalja širom sveta, koje imaju vojnu saradnju sa američkom vojskom.
Jačina jedne SFG je oko 1.300 vojnika, organizovanih u komandu i komandnu četu (Headquarters and Headquarters Company, HHD-ODC), jačine oko 90 ljudi, čete za podršku (Group Suport Company – GSC) sa preko 140 vojnika, kao i tri SF bataljona, svaki sa preko 380 specijalaca.

Bataljon „zelenih beretki“ (Operational Detachment Charlie – ODC) sastavljen je od komande (14 vojnika), komandnog voda (37 vojnika), tri čete specijalaca (operativna odreda) i jedne čete za podršku, sa 83 vojnika u svakoj četi. Četa za podršku snabdeva jedinice u operativnim oblastima, pruža sanitetsku i tehničku pomoć i rukuje uređajima za vezu. Jedna četa, odnosno odred SF (Operational Detachment Bravo – ODB) sastoji se od komandnog odeljenja sa 11 ljudi i šest borbenih timova, koji se označavaju kao Operational Detachment Alpha (ODA). U svakom od ovih timova se nalazi 12 starešina određenih specijalnosti.
U svakom ODB zastupljena je različita vrsta specijalizacije, npr. jedan ODA tim popunjavaju padobranci obučeni za skokove sa velikih visina (HALO/HAHO), u drugom timu su borbeni ronioci, a u trećem eksperti za borbu u džungli ili kao u slučaju 1. bataljona 10th SFG, jedan ODA tim je specijalizovan za dejstva u visokim planinskim predelima. OD Alpha, kao najmanja taktička jedinica „zelenih beretki“, broji 12 operativaca (dva oficira i 10 podoficira), specijalista za određene oblasti. Komandna sekcija se sastoji od dvojice oficira – komandira i njegovog zamenika. Za oblasti planiranja i izviđanja nadležni su stariji narednik (Master Sergeant) i jedan podoficir nižeg ranga, čiji zadatak obuhvata planiranje i pripremu akcija. Narednik specijalista za oružje (Weapons Sergeant) raspolaže znanjem koje se odnosi na rukovanje sa lakim i teškim naoružanjem domaće i strane proizvodnje, kao i obučavanje drugih ljudi da rukuju tim oružjem. Težište specijaliste inžinjerije (Engineer Sergeant) je u poznavanju i upotrebi eksplozivnih naprava i upaljača (formacijskih i improvizovanih) i diverzantske i sabotažne taktike, ali i izgradnja objekata civilne infrastrukture.

Specijalista za uređaje veze i telekomunikacije (Communication Sergeant) je obučen da uspostavi vezu kako modernom telekomunikacionom tehnikom preko satelitskih veza, tako i sa starim kratkotalasnim radio-uređajima i improvizovanim antenama. Medicinsko obezbeđenje preuzimaju dvoje specijalista za sanitet (Combat Medics), koji osim preventivne zaštite i saniranja lakših obolenja, rana i povreda, raspolažu i znanjem za izvođenje osnovnih medicinskih i hiruških intervencija u hitnim slučajevima, poznavanjem stomatologije i veterinarske medicine.
Svi članovi ODA prolaze kroz kurseve nekoliko stranih jezika, a obavezno je poznavanje jezika svoje operativne oblasti, istorije, tradicije i lokalnih običaja u području na kome deluju. Osim toga, pored svoje osnovne specijalnosti u timu, obučeni su i za najmanje još jednu dopunsku specijalnost, tako da su u stanju da preuzmu na sebe više zadataka u timu. To se postiže konstantnim ukrštenim treningom (Cross-trening) između članova tima.
Jedan od njihovih tradicionalnih osnovnih zadataka je organizovanje i obučavanje gerilskih i partizanskih jedinica u neprijateljskoj pozadini i njihova priprema za operacije protiv manjih neprijateljskih snaga i objekata. Ovu instruktorsku misiju, pomoću pokretnih instruktorskih timova (MTT) sprovode i u prijateljskim zemljama, u kojima obučavaju i savetuju njihove vojne i paravojne formacije u protivpobunjeničkoj i protivterorističkoj borbi.

Na spisku zadataka koje ODA timovi izvršavaju nalaze se i direktne akcije, prepadi, diverzije i sabotaže, protivteroristička borba, lasersko obeležavanje i navođenje avijacijske i artiljerijske vatre po ciljevima na zemlji, izviđačke misije u dubini neprijateljeve pozadine i prikupljanje važnih obaveštajnih podataka, psihološko-propagandne operacije, civilno-vojni poslovi na pridobijanju „srca i umova“ lokalnog stanovništva (pružanje medicinske i humanitarne pomoći, dostava hrane, obrazovanje, izgradnja objekata i sl.).
Prva američka vojna jedinica koja je u oktobru 2001, iz pravca Uzbekistana, helikopterima Chinook ušla na tle Avganistana bio je ODA-555 Triple Nickel iz sastava 5. SFG. Njihov zadatak je bio da se spoje sa komandantima antitalibanske Severne alijanse, organizuju ih za borbu, prikupe važne obaveštajne podatke i iskoriste prednosti vazdušne podrške sa ciljem da se talibani i snage Al Kaide poraze. Zbog toga je primarni zadatak bio precizno navođenje avijacije za pogađanje ciljeva na zemlji pomoću laserskih obeleživača. Prva važna meta bila je vazduhoplovna baza „Bagram“, a zatim i Kabul, kao i neprijateljski štabovi, komandno-kontrolni objekti, kampovi Al Kaide.
Da bi u potpunosti ispunili ovaj širok spektar dužnosti, od kojih se većina odvija u neprijateljskom okruženju i van dodira sa glavninom svojih snaga, „zelene beretke“ prolaze dugotrajnu i složenu obuku koja obuhvata: taktiku specijalnih dejstava, zasede, izviđačke patrole, napredni borbeni kurs upotrebe oružja i situacioona gađanja, rukovanje raznim vrstama domaćeg i stranog lakog i teškog naoružanja, padobransku obuku, uključujući i skokove sa većih visina HAHO/HALO tehnikom, ronjenje, skijanje, letnju i zimsku alpinistiku, boravak i preživljavanje u prirodi, kurseve za borbu u pustinji, džungli, zimskim uslovima, kurs stranih jezika, rukovanje sredstvima veze, osnovni sanitetski kurs, osnove protivpobunjeničke i protivterorističke borbe, korišćenje savremene optoelektronske i laserske opreme za izviđanje, osmatranje, snimanje i navođenje i drugo.

Deseta SFG je najstarija postojeća jedinica „zelenih beretki“, formirana u junu 1953, u Fort Bregu. Specijalizovala se za zadatke u Evropi i prema prostoru koji je tada zahvatao socijalistički Varšavski pakt na čelu sa SSSR, koji se nalazio u iscrpljujućem Hladnom ratu protiv kapitalističkog Zapada. Od raspada SSSR i rušenja Berlinskog zida, a posebno posle terorističkih napada od 11. septembra 2001, i rata protiv terorizma koji je posle toga poveden od strane SAD, na radnoj mapi 10. SFG nalaze se brojni krizni regioni: Bosna, Makedonija, Kosovo, Irak, Kurdistan, Avganistan, Gruzija, Afrika (Mauritanija, Čad, Mali, Niger). Iako je za zadatke u Africi Alfa timovima iz 10. SFG nedostajalo poznavanje specifičnosti ovih zemalja i jezika (Arapski i francuski), ipak su se brzo pripremili i prilagodili, zajedno sa kolegama iz 3. SFG koja je u potpunosti zadužena za Afriku. Upravo zbog ovakvih aktivnosti instruktorske i borbene timove „zelenih beretki“ s punim parvom nazivaju i – naoružano ministarstvo inostranih poslova.
Standardno automatsko naoružanje ODA timova su Colt M4 A1 SOPMOD/CQBR (Close Quarters Battle Receiver), opremljene optičkim holografskim nišanom EOTech sa red dot, laserskim obeleživačem cilja Insight Technology LA-5 PEQ ATPIAL Visible /IR-Laser, taktičkim svetlom Surefire M900 sa prednjim rukohvatom (Vertical Foregrip Weaponlight). U opticaju su i optički nišani Trijicon TA01 NSN-DOC ACOG 4×32 sa Docter Optic red dot. Treća vrsta optičkih nišana na CQBR M4 su Schmidt & Bender 1,1-4×20 Short Dot koji su visoko montirani na držaču LaRue Tactical SPR-1.93.

Po potrebi na puške se stavlja i prigušivač pucnja KAC, potcevni bacač granata 40 mm M203, a pomoću Krylon Camouflage spreja puške se farbaju u maskirne boje. U arsenalu se nalaze pištolji Glock 17 i 19 i Beretta 92 FS, PDW FN P90, H&K MP5 i MP7, puškomitraljezi FN Minimi 5,56 mm M249 SAW, MK46 MOD.0 i MK48, kao i dobri stari M60 E4 u kalibru 7,62 mm, zatim snajperske puške M21 Designated Marksman, M24 SWS i M25 SR i teški dalekometni Barrett M82A1. Borbene sačmarIce zastupaju Remington 870 i Benelli 1014, dok „ručnu artiljeriju“ predvode raketni bacači M72 LAW, AT-4 i FGM-172 SRAW, a u timu su i laki minobacači M224 LWCMS kalibra 60 mm.
Mobilnu komponentu čine terenska vozila Humvees SF-HMMWV i Land Rover Defender 110 posebno adaptirana za specijalne operacije i opremljena sredstvima vatrene podrške: mitraljezima M60 i Browning M2HB u kalibru.50, ali i automatskim bacačima granata MK-19. Prava sredstva i oprema univerzalnih vojnika čije je radno mesto – planeta zemlja.
D. Džamić