Test pištolja Zbrojovka Model 83

Želeći da objedine najsavremenija svojstva poluautomatskih pištolja tog vremena, pre četiri decenije čehoslovački konstruktori su stvorili model koji je karakteristikama prevazišao konkurente

Razvijajući saradnju sa čitaocima na području gde je dostupan naš časopis, nedavno smo kontaktirani od naših prijatelja iz Crne Gore, koji su izrazili zainteresovanost da prostor ustupimo za predstavljanje zanimljivog primerka pištolja retkog na našem području. Osvedočeni ljubitelj streljaštva i znalac ove materije, inženjer Srđan Gojković poseduje pištolj Češka Zbrojovka Model 83 kalibra 7,65 mm za koji ima informaciju da je jedan od dva primerka na tamošnjem prostoru. S obzirom da je u pitanju svojevrsni svedok jednog neobičnog momenta i okolnosti, zaista zaslužuje više pažnje i propratnih informacija.

Originalni češki model

Čehoslovačka je u sklopu nekadašnjeg Varšavskog pakta po pitanju streljačkog naoružanja uživala povlašćeni status u odnosu na ostale pridružene zemlje članice, jer je patronski Sovjetski Savez dozvoljavao njihovim nadarenim konstruktorima da nastave tradicionalni sopstveni razvoj. Na planu službenih pištolja, podređene Mađarska, Poljska i Rumunija proizvodile su svoje varijante TT33, a Čehoslovacima je odobreno da usvoje konstrukciono drugačiji Vz. 52, takođe u kalibru 7,62×25 mm. Budući da je Makarov 9×18 mm od pedesetih godina 20. veka postao novi standard oružanih snaga SSSR, države Istočnog bloka su pravile sopstvene verzije ili slične pištolje srodnog gabarita i istog kalibra. Prateći trendove na svetskom nivou, u fabrici iz Uherskog Broda su doneli odluku da nastupe sa sopstvenim, znatno različitim modelom.

Ime Augustin Nečas se vezuje za nastanak ovog pištolja, koji je objedinio karakteristike koje je u tom formatu i sličnim kalibrima imao jedino italijanski Beretta Cheetah serije 81-89. Talentovani razvojni stručnjak se opredelio za dvoredni okvir, dvostruku akciju okidačkog mehanizma, obostrane komande utvrđivača okvira i kočnice/dekokera, fiksnu cev i mnoštvo dopadljivih detalja. Treba uzeti u obzir da je već od ranije postojao apsolutno superiorni čehoslovački pištolj ČZ75, koji je sada dominantan na tržištu u svim varijantama. No u vreme “Hladnog rata” i ideološke podele nije dolazila u obzir promena oficijalnog kalibra na 9×19 mm, tako da je ČZ Model 82 kreiran oko metka 9×18 mm Makarov. Okvir od 12 metaka je omogućavao 50% uvećanja kapaciteta u odnosu na modele koji su bili u službi ostalih snaga VU, a opšti kvalitet izrade bio je vrhunski za uslove i trenutak. Sav izrađen od čelika, vrlo finog okidanja, udoban za upotrebu u rukavicama, preglednih nišana i zavidne preciznosti – zaista je prevazišao konkurente.

Poligonalno žlebljenje cevi

Neobično za to doba, imao je i poligonalno žlebljenje unutrašnje trase cevi (dužine 97 mm), koja je tvrdo hromirana, dok je ukupna masa pištolja sasvim prihvatljivih 800 grama kada je ispražnjen. Za komercijalne potrebe i izvoz na strana tržišta, razvijene su i varijante naznačene kao Vzor 83 u kalibrima 9×17 mm i 7,65 mm, koje su imale klasično ožlebljenje cevi i pojedini primerci su na prelazu osamdesetih u rane devedesete godine stigli na prostore nekadašnje Jugoslavije. Korisnici su bili odreda oduševljeni svojstvima ovog oružja, ali iz više razloga nije doživeo popularnost koju je zaslužio.

Najpre, SSSR i čitav Varšavski savez uveliko su bili suočeni sa brojnim problemima, tako da se naslućivao skori kraj tog mastodonta. U takvim uslovima, bilo je iluzorno očekivati da se ČZ82 odabere za novi službeni pištolj oružanih snaga država članica, kao što je u prošlosti odbačen znatno bolji čehoslovački metak za automatske puške 7,62×45 mm, u korist M43. U zemlji nastanka bio je formacijsko oružje do razdruživanja Češke i Slovačke, pa su Česi uveli ČZ75, a iz magacina rezerve većinu u kalibru 9 mm Makarov uglavnom prodali na Zapad, iako je količina od preko 30.000 primeraka poklonjena Ukrajini posle ruske agresije.

Pištolj pod oznakom ČZ Model 83 kalibra 7,65 mm gospodina Gojkovića je komercijalni primerak izvrsno očuvan, uz napomenu da je u ovom kalibru kapacitet okvira čak 15 metaka. Funkcija je besprekorna nezavisno od brzine paljbe, balans i ergonomija takođe. Ukupno uzevši, ovo je negde na polovini puta od džepnih pištolja koji koriste municiju slabijeg impulsa i popularnih “čudesnih devetki”, uz naznaku da su učesnici testa naročito skloni manjim modelima fiksne cevi. Ovo je prilika da ukažemo na jednu pogrešnu naviku u tekstovima iz oružarske oblasti, na sugestiju profesora Nikole Gojkovića, prijatelja našeg lista.

Zavojna opruga

Obično se navodi kako je povratna opruga oko cevi ovakvih pištolja spiralna, a ona je zavojnog tipa. Zavojnica je prostorna geometrijska linija koja ima tri dimenzije (kao i ona u patent-olovci), dok je spirala je površinska kriva linija sa dve dimenzije (opruga u satovima na navijanje ili ona za startovanje motorne testere).
Budući da raspolažemo respektabilnim iskustvom višedecenijske upotrebe gabarita srodnih pištolja Walther PP i kopija, potom Makarov, ČZ50 i 70, FEG, Bersa, Carpati i SIG P320, možemo bez dileme konstatovati da ova konstrukcija iz nekadašnje Čehoslovačke sve nadilazi po više relevantnih osnova, ali je nastala u pogrešnom trenutku. Trendovi su nametnuli modele u dominantnom kalibru 9×19 mm, najpre sa aluminijumskim ramom, potom i polimerskim, tako da je sada na tržištu obilje kompaktnih primeraka uprošćenog dizajna i krajnje jednostavne upotrebe, a kreiranih oko snažnije municije.

Ipak, zaljubljenici u rekreativno streljaštvo ne propuštaju priliku da ispale hice upravo iz ovakvih primeraka koji sobom nose dodatnu primesu istorijskog značaja, odlikuju se umešnim dizajnom i komandama tradicionalnog tipa. Zavisno od tipa dostupne municije, na daljinama do 20 metara do mete, ostvaruju se pogoci koji omogućavaju zabavu na strelištu, a zbog odsustva trzaja ovo je oružje pogodno za obuku početnika. Odabir materijala i pedantna izrada doprinose da ČZ83 radi pouzdano bez potrebe za oružarskim intervencijama, a estetski doživljaj je nesvakidašnji. Ovakve impresije iznose i autoriteti svetskog ranga na Severnoameričkom kontinentu, koji baš ovaj pištolj izdvajaju od svih službenih nastalih iza “Gvozdene zavese”.

Tekst: Milan Milanović
Fotografije: Nikola Gojković i Oleg Volk