Brži od standarda

Možda najveća streličarska zvezda svih vremena bio je Hauard Hil (1899-1975), streličar sa 196 pobeda n fild turnirima u nizu, prvi beli lovac koji je lukom ulovio slona. Pritom pisac, glumac u (sopstvenim lovačkim) dokumentarnim i dugometražnim filmovima o Robin Hudu i inventivni majstor lukar osobenog stila, dizajna i izbora materijala.

Patentirao je upotrebu bambusa u izradi lukova 1936. godine. Lukovi u Hil stilu su podvrsta Ameriken longboua, odnosno flet boua, nastalog od indijanskog (pljosnatog) luka. Specifičnost Hilovog luka je u kombinaciji pljosnatog oblika (flet bou) i suženih i podebljanih krakova, blisko dimenzijama engleskog dugog luka, sa kratkim i lakim rajzerom u tri prihvaćene varijante oblika rukohvata: osnovnim – ravnim, udubljenim i pištoljskim. Takođe, postoje i tri prihvaćena tipa po obliku krakova: osnovni model Hil stil luka karakteriše se ravnim kracima kada je tetiva skinuta – strejt limbed bou i D oblikom luka napetog tetivom, viđenog iz profila.

String folou (skraćeno SF ili samo SET) je oblik kraka koji nastaje prirodno, zamorom materijala usled kojeg se kraci nameštaju – krive prema strelcu, odnosno u maloj meri zadržavaju zakrivljeni oblik luka tj. prate tetivu i kada se ona skine. Bek set je oblik kraka koji se dobija u kalupu, pri izradi luka. Oblikuje krake blago zakrivljene prema meti, odnosno leđima luka i direktna su posledica namere da se izbegne gubitak brzine, koji se pojavljuje kod string folou oblika. U oba slučaja, nepoželjna su odstupanja od prave linije veća od jednog inča.

Pozitivan balans

Zadovoljstvo nam je da predstavimo domaći luk u stilu Hauarda Hila, iz radionice Voje Mojovića u Republici Srpskoj. Dužina luka je 63 inča (62,8 – 1.595 mm), od noka do noka (kanali za omču tetive, na krajevima luka. Luk je izveden u bek set varijanti, tako da kraci odstupaju od prave linije prema meti za 3/4 inča ili 19,05 mm. Na luku nema imena proizvođača, oznake dužine i podataka o snazi. Površinska zaštita je izvedena šelakom. Širina krakova na krajevima klinova rajzera je 1-1/16. (27 mm), koji se ka krajevima luka sužavaju na 9/16. inča (14 mm) u visini nokova. Debljina krakova na istim mestima je 7/16. (oko 11 mm) prema 5/16. inča (oko 8 mm).

Za izradu lamela krakova luka korišćen je domaći, birani javor u tri lamele obložene crnim fiberglasom debljine 1 mm. Uočavaju se oborene ivice fiberglasa. Dužina rajzera, srednjeg dela luka, sa rukohvatom je 1 fit – 12 inča (oko 30,5 cm). Širina rajzera duž rukohvata je oko 1-1/32 inča, odnosno 26 mm. Visina rukohvata je 1-9/16 inča ili nešto ispod 40 mm, a dužina oko 4-1/16 inča ili 104 mm. Visina prozora je 3,5 inča ili 90 mm, a polica za oslanjanjenje strele na kojoj se nalazi dlakavi rest, široka je oko 3/8 inča ili 9-10 mm. Za rajzer i obloge vrhova, majstor je premijerno na ovom primerku upotrebio afričko egzotično drvo babingu (bubinga), lepe boje meda sa crvenim vlaknima, koji iznosi 6,5 inča ili 165mm.

Luk ima pozitivni tiler – balans snage krakova. Merenjem u vrhovima rajzera, utvrđeno je da je razlika u povijanju gornjeg, u odnosu na donji krak u plusu za 1/8 inča (3,2 mm), što je minimum za mediteranski hvat, sa jednim iznad i dva prsta ispod strele na tetivi.

Estetski čiste linije

Prelazimo na operativni deo merenja snage, brzine i preciznosti. Snaga je merena na novoj, do sada nekorišćenoj, ribarskoj vagi, koja je pokazala 46 funti snage (pounds – oko 454 g), na 28 inča natega. Brzina je merena Hronyem, koji daje rezultat u fitima u sekundi. Strele su odapinjane ručno, bez šuting mašine, na udaljenosti od oko 1 m, pri čemu je nateg strelca iznosio 29 inča, što luku daje snagu od oko 48-49 funti i poklapa se sa masom korišćene strele od 430 grejna po standardu – 9 gpp (9 grains per pound).

To znači da odnos mase strele i snage luka, treba da iznosi 9 grejna mase strele, po jednoj funti snage luka. U ovom slučaju to izgleda ovako: 48 lbs x 9 grs = 432 grs. Kroz hronometar je odapeto šest strela, a od dobijenih rezultata najniži (160,2 f/s) i najviši (182,9 f/s) su izbačeni iz zbira za izračunavanje proseka. Ostali hici daju ukupno 688, što podeljeno njihovim brojem (4), iznosi prosečno 172 fita u sekundi. Standard brzine za lukove u Hil stilu je formulisan na sledeći način: broj koji označava snagu luka, sabira se sa koeficijentom 115. U našem slučaju, to je 48 + 115 (koeficijent) = 163 fita u sekundi.

Napominjemo da strelac ima osamnaestogodišnju pauzu u gađanju i da luk (što je izgleda karakteristično za Hil stil lukove), zahteva specifičnu tehniku i ne oprašta greške. Kako u odnosu na druge vrste tradicionalnih, a pogotovu na povratno zakrivljene rikarv lukove u istoj kategoriji snage ima manju prosečnu brzinu, čime daje veću šansu životinjama da prežive lov – među ljubiteljima lova lukom, Hil se smatra džentlmenskim lukom. Očigledno je da je ovaj streličarski luk i u osnovnom, geometrijskom smislu značenja te reči: jednostavan, estetski čistih linija, elegantan i dopadljiv.
Rezultat brzinskog testa je 172 f/s, što je za 9 f/s više od, po standardu, očekivanog rezultata. Zato, imajući u vidu duži nateg ispitivača za 1 inč u odnosu na standardni, možemo da zaključimo, da je konkretan primerak luka koji smo predstavili, nepobitno probio standard brzine za lukove Hil stila, za najmanje 5 f/s. Da li je za to možda kriv zastareo brzinski standard, u odnosu na tehnološki napredak kvaliteta materijala, pre svega epoksidnih smola i fiberglasa ili je nešto i u veštini majstora?

Tekst i slike: Duško MEDIĆ