Nedoumice oko termina
U zavisnosti od toga u kom pravcu usmeravaju barutne gasove oslobođene posle pucnja smanjuje se i sila odskoka ili trzaja, što definiše ulogu dodatka na ustima cevi.
Gasne kočnice i kompenzatori spadaju u dodatke koji se montiraju na usta cevi vatrenog oružja. Funkcija ovih uređaja je da usmeravaju barutne gasove i na taj način ostvaruju određene efekte. Iako ih, prvenstveno zbog savremenih hibridnih rešenja, pojedini autori (posebno na zapadu), često poistovećuju, ipak, nisu isto.
Glavni zadatak gasne kočnice je da smanji trzaj kod streljačkog, odnosno artiljerijskog naoružanja unazad. To se postiže tako što se barutni gasovi na kraju cevi usmeravaju da simetrično isteknu, bilo bočno ili na sve strane. Isticanje gasova može da bude pod uglom od 90 stepeni (aktivne kočnice) ili nekim manjim, usmerenim prema strelcu (reaktivne), kao i kombinacija ova dva rešenja (aktivno-reaktivne). Ovakvim isticanjem gasova smanjuje se sila koja deluje unazad, na primer, na rame strelca, te je gađanje znatno ugodnije. Osim toga, kao rezultat se javlja i manji odskok cevi uvis, ali isključivo zbog “mekšeg” trzaja. Treba napomenuti i da pucanj postaje daleko jači, tako da se savetuje korišćenje sredstava za zaštitu sluha, što bi uglavnom i trebalo da bude obavezno prilikom upotrebe vatrenog oružja.
S druge strane, kompenzatori barutne gasove usmeravaju asimetrično – obavezno nagore i eventualno bočno, ali samo na jednu stranu (prvenstveno desnu). Prilikom dejstva, oružje i cev prirodno odskaču naviše. Istovremeno, gasovi koji zahvaljujući kompenzatoru ističu na gore teže da cev spuste (akcija-reakcija). Kao rezultat se javlja značajno manji odskočni ugao cevi. Ovo je vrlo bitno kod oružja koja deluju rafalno (automati i automatske puške), ali i kod pojedinog takmičarskog (na primer, pištolja za IPSC klasu open), gde je bitan svaki delić sekunde za plasiranje narednog hica.
Kod streljačkog naoružanja danas su popularn i vrlo česta hibridna rešenja, odnosno ona gde su kombinovane osobine kako gasne kočnice, tako i kompenzatora odskočnog ugla.
Tekst i slike: Ninoslav TRIFUNOVIĆ
