Italijanski specijalci
Opšte prihvaćena shvatanja ratničkih tradicija određenih etničkih grupacija su prepuna provizornih tumačenja, koja odreda nisu potvrđena činjenicama. Recimo, ukoliko kao odrednicu uzmemo samo 20. vek, krajnje su neutemeljene konstatacije da su italijanski vojnici bili merna jedinica kukavičluka kao što se predstavlja. Poređenja radi, francuske oružane snage su u oba svetska rata i kolonijalnim sukobima nižeg intentizeta doživljavale brojne poraze sa ogromnim gubicima, iako je protivnik bio dominantniji jedino u domenu borbenog morala i stepena organizovanosti. Takođe, vojna katastrofa SSSR u početnoj godini Operacije “Barbarosa”, masovna predaja Crvenoarmejaca i stepen kolaboracije stanovništva slovenskog porekla sa okupatorom su pojava koja se ciljno previđa, a na stub srama se postavlja populacija Apeninskog poluostrva.
Prva formacija posebne namene sa ovog područja su bersaljeri, koje je formirao general Alesandro Ferero La Marmora kao jedinicu izuzetno mobilne pešadije, iako sam naziv predstavlja precizne strelce. Od ujedinjenja Italije su postali elitni deo oružanih snaga Kraljevine, nakon što su se proslavili septembra 1870. godine tokom čuvenog juriša na Rim, gde je njihov bataljon porazio papske plaćenike. Od tog vremena datira i neobična pojava ukrašavanja njihovih kapa tetrebovim perima, iako su kasnije starešine višeg ranga koristile za tu namenu pera pauna. U 19. veku su borbenim poduhvatima izgradili veliki ugled, uglavnom posle Krimskog rata, kada su protiv brojčano nadmoćnije ruske vojske uspeli da ostvare trijumfe uz minimum sopstvenih gubitaka. Bersaljeri su u to doba bili dobrovoljci, probrani po kriterijumima vrhunske fizičke pripremljenosti, koji su najčešće korišćeni kao udarna formacija bataljonskog ranga pridodata većim jedinicama “obične” pešadije.
Među autorima koji pomnije tretiraju ovu oblast, postoje dvojbe da li “crvene košulje” Garibaldija mogu da se svrstaju među specijalne jedinice, ali osim visoke motivacije ti borci nisu imali druge naročite kvalitete. Kada je 1872. oformljena komanda alpinskih trupa, Italija je postala lider među evropskim državama na planu vojnih jedinica posebne namene. Bersaljeri i alpinci su postali nacionalni ponos, ali njihov rivalitet traje do našeg doba.
Sve do Prvog svetskog rata njihovo naoružanje i oprema se nisu bitno razlikovali od ostatka kopnene vojske, ali uskoro se javila potreba za sasvim drugim poimanjem i te oblasti. Radi bržeg i lakšeg prelaženja udaljenosti po težem terenu i mogućnosti prenošenja više tipske opreme, ove jedinice su dobile veći broj bicikala, čijom umešnom upotrebom su uspevali da ostvare željene ciljeve. Recimo, posade teških mitraljeza Fiat-Reveli su svoja oruđa, veću količinu municije i ostali pribor prenosili do položaja srazmerno brzo i bez naprezanja u odnosu na “kolege” koji su to činile na sopstvenim ili leđima tovarnih grla.
Međutim, kada je u Velikom ratu Italija uzela učešće na strani Antante, koncept ratovanja su Nemci izmenili svojim Sturmtruppen, sastavljenim od posebno obučenog personala opremljenog primereno konkretnoj situaciji. Njihov saveznik Austro-Ugarska je razvila svoje jurišne odrede Jagdkommando po sličnom principu. Želeći da parira, italijanska vojska je iz jedinica alpinaca i bersaljera osnovala novu grupaciju nazvanu arditi, koja je trebalo da bude udarna pesnica tokom ofanzivnih dejstava i probijanja protivničkih utvrđenih položaja. Deo sastava je popunjen na dobrovoljnoj bazi, a ostale su starešine pešadijskih jedinica probrali među borcima koji su u prethodnim borbama iskazali veštine primerene nazivu nove formacije, čiji prevod sa italijanskog glasi “neustrašivi”.
Oprema ardita do danas zaokuplja pažnju, jer su namenski za njih osmišljeni posebni čelični oklopi, dodeljen im je veći broj ranih automata/ručnih mitraljeza Villar-Perosa, a posebna pažnja je posvećivana upotrebi ručnih bombi i bacača plamena. Međutim, najprepoznatljivije je bilo posebno hladno oružje dvoseklog sečiva koje inspiriše proizvođače u naše doba da periodično izbacuju na tržište neku vrstu “arditskog noža”. S obzirom na to da je većina pripadnika u borbi koristila standardnu pušku Mannlicher Carcano 1891 kalibra 6,5×50 mm sa dugom cevi na koju je bio postavljen formacijski bajonet, komandni kadar ardita je sugerisao podređenima da tokom juriša i bliske borbe drže ovo hladno oružje među zubima. Stoga je i amblem ove skupine bila mrtvačka lobanja sa karakterističnim nožem u ustima, tipično obeležje jurišnih odreda više vojski širom sveta. Uobičajena formacija ardita bio je odred sastavljen od pet oficira, četrdesetak podoficira i sto pedeset vojnika, a u Južnim Alpima su na frontu protiv Austrogarskih snaga u više navrata iskazali zavidnu hrabrost i veštinu. U leto 1917. godine na lokaciji Monte Fratta zarobili su pet stotina protivničkih vojnika, praktično bez sopstvenih gubitaka. Još impresivniji učinak je zabeležen kod mesta San Gabriele, kada se pred njihovim fanatičnim napadima predalo preko tri hiljade protivnika, uz zavidan plen od 55 mitraljeza i 26 artiljerijskih oruđa. Poređenja radi, u jesen 1917. godine tokom Bitke za Kapareto u Alpima, objedinjena nemačko-austrougarska ofanziva je rezultirala zarobljavanjem čak 265.000 italijanskih vojnika.
No, uskoro se ova formacija susrela sa spremnijim protivnikom, te su gubici prilikom zahtevnijih misija dostizali od četvrtine do trećine ljudstva angažovanog u direktnim borbama. Negde oko 18.000 boraca se u završnoj fazi italijanskog učešća u borbama, nalazilo u arditima, svrstanih u 25 odreda. Domaća javnost ih je slavila skoro kao nadljude, naročito posle akcije kada su u noćnom napadu preplivali reku Pijavu noseći samo svoje kame u ustima, pa na suprotnoj obali silovitim prepadom naprosto počistili položaje Austrougara.
Po okončanju Prvog svetskog rata, grupacija je oficijalno rasformirana, iako je veći broj pripadnika nastavio da deluje u sklopu političkih paravojnih formacija. U ideološki razjedinjenoj Italiji, nacionalno nastrojeni arditi su pod vođstvom živopisne osobe pod imenom Gabriele D’Annunzio činili jezgro grupacije od oko dve hiljade ratnih veterana koji su u septembru 1919. godine sproveli “Pohod na Rijeku”, zauzevši grad koji su uskoro oglasili slobodnom državom pod upravom D’ Anuncija koji je prvi sebe nazvao Dučeom, čime je kasnije inspirisao Musolinija. Kasnije je došlo do međusobnog italijanskog sukoba oko uprave nad Rijekom (događaj nazvan “Krvavi Božić” o kom ćemo zasebno pisati). Tih dana je svoj deo slave zadobio i Japanac Harukichi Shimoi, takođe nadahnuti literata, koji se tokom prethodnog rata pridružio arditima. Pošto je veština bliske borbe bila izuzetno važna, on je saborce obučavao karateu, a povodom zasluga tokom zauzimanja Rijeke dobio je nadimak “Samurai di Fiume”.
Upravo su arditi nacionalističke orijentacije poslužili Benitu Musoliniju kao uzor za formiranje svoje militantne armade. Nekadašnji bersaljer, Musolini je kao udarnu pesnicu svoje vladavine osmislio MVSN (Milizia Volontaria per la Sicurezza Nazionale), formaciju poznatiju kao Crne košulje. Nasuprot njima, postojala je grupa Arditi del Popolo koja je okupljala veterane levičarskog opredeljenja koji su pokušavali da spreče dolazak fašističke hunte na vlast. Zabeležen je ulični sukob u Parmi 1922. godine, kada je 350 ardita tog opredeljenja pokušalo da borbom suzbije čak deset hiljada omraženih “crnokošuljaša” i njihovih pristalica. Ali, u nadolazećim godinama, ovaj pokret je uništen i skoro svi pripadnici likvidirani.
Poznata pod zloglasnim imenom Camicie Nere, partijska paravojna skupina je trebalo da postane noseći stub Dučeove fantazije o uspostavljanju imperije sa osam miliona bajoneta, pa je on planirao da čak oko 150 bataljona crnokošuljaša osnaži pešadijske divizije. Međutim, već tokom Grčke kampanje i aktivnosti u Severnoj Africi, uvidelo se da italijanska vojska ima mnoštvo krupnih organizacionih i logističkih nedostataka. Apsolutno neadekvatna opremljenost zbog loših karakteristika naoružanja, kojeg pritom nikada nije bilo dovoljno, uz vrlo nizak nivo mentalne motivisanosti za ratovanje daleko od domovine, rezultirali su brojnim teškim porazima. Dvojna formacija kopnene vojske bila je preslaba do neupotrebljivosti, pa je divizijama kao treća regimenta pridodata po legija MVSN, što je dovelo do toga da Italijani ostvare bolji učinak, kao i motorizovani bersaljeri u Africi gde je Romel umeo znalački da ih koristi i često hvali. Na Istočnom frontu to nije dolazilo do izražaja, jer su italijanske snage u uslovima stravične hladnoće protiv Crvene armije iskazali totalnu nespremnost i na planu upotrebe oskudne opreme, a još više izostanka motivacije.
Nasuprot tome, jedna druga italijanska formacija posebne namene se odlikovala vrhunskim moralom. Probrani padobranci Battaglione Autonomo Paracadutisti “Nembo” kod Ancija su se rame uz rame s nemačkim kolegama neustrašivo borili protiv Zapadnih saveznika, iako je država formalno kapitulirala. Osnovani u januaru 1944. godine, ovi borci su iskazali herojstvo vodeći unapred izgubljenu bitku, pa su tokom napada na mostobran imali skoro tri četvrtine ljudstva izbačenog iz stroja, nanevši protivniku teške gubitke. S obzirom da su imali svoju okupacionu zonu na teritoriji nekadašnje Jugoslavije, italijanski vojnici su u sećanjima naših predaka ostavili antipodni utisak. Početkom ustanka su posadne jedinice bile neugodan rival jedino kada se brane sa utvrđenih položaja, dok su u susretnim borbama uglavnom bežali ili se predavali. Ali, situacija bi se drastično izmenila kada bi motorizovani bersaljeri ili alpinci pristigli na scenu, jer su bili neuporedivo tvrđi protivnik. Crne košulje su kao politički nadahnuta paravojska počinile brojne zločine nad civilnim stanovništvom ustaničkih krajeva, ne iskazavši bilo kakvu relevantnu ratničku vrlinu osim surovosti.
Danas italijanske oružane snage imaju više ogranaka jedinica posebne namene poput padobranaca, marinaca, a slavno ime bersaljera i alpinaca nose formacije prilagođene modernim okolnostima. U različitim sigurnosnim misijama, njihovi pripadnici su iskazali respektabilan nivo obučenosti i vojničke vrline, još jednom potvrdivši da potomci legionara slavnog Rima imaju dostojne naslednike.
Milan Milanović
