Rimsko carstvo

Rimsko carstvo bila je postrepublikanska država starog Rima i generalno se podrazumeva da označava period i teritoriju kojim su vladali Rimljani nakon pretpostavke isključive vladavine Oktavijana pod Principatom 31. godine. p. n. e. Obuhvatalo je teritoriju u Evropi, severnoj Africi i zapadnoj Aziji, a kojom su vladali carevi. Pad Zapadnog rimskog carstva 476. uobičajeno označava kraj klasične antike i početak srednjeg veka.  Rim je proširio svoju vlast na veći deo Sredozemlja i šire, ali je ozbiljno destabilizovan u građanskim ratovima i političkim sukobima koji su kulminirali pobedom Oktavijana nad Markom Antonijem i Kleopatrom u bici kod Akcijuma 31. p. n. e. i kasnijim osvajanjem Ptolomejskog kraljevstva u Egiptu. Rimski senat je 27. p. n. e. dodijelio Oktavijanu sveobuhvatnu vlast (imperium) i novu titulu avgusta, označavajući njegovo pristupanje kao prvog rimskog cara monarhije sa Rimom kao jedinom prestonicom. Ogromne rimske teritorije bile su organizovane u senatorske i carske provincije.

Prva dva veka Carstva doživela su period neviđene stabilnosti i prosperiteta poznat kao Pax Romana („Rimski mir”). Rim je dostigao svoje najveće teritorijalno prostranstvo pod Trajanom (98—117 n. e.); pod Komodom (180—192) počeo je period sve veće nevolje i opadanja. U 3. veku, Carstvo je doživelo krizu koja je ugrozila njegovo postojanje, pošto su se Galsko i Palmirsko carstvo otcepila od rimske države, a niz kratkovečnih careva vodilo je Carstvo. Ponovo je ujedinjeno pod Aurelijanom (v. 270—275). Dioklecijan je 286. uspostavio dva različita carska dvora na grčkom Istoku i latinskom Zapadu; hrišćani su došli na vlast u 4. veku nakon Milanskog edikta. Carsko sedište premešteno je iz Rima u Vizantion 330, preimenovan u Konstantinopolj po Konstantinu Velikom. Period Seoba naroda, koji je uključivao velike invazije Germana i Atilinih Huna, doveo je do propadanja Zapadnog rimskog carstva. Padom Ravene u ruke germanskih Herula i svrgavanjem Romula Avgusta 476. od strane Odoakra, Zapadno rimsko carstvo je konačno palo. Istočno rimsko carstvo je opstalo još jedan milenijum sa Konstantinopoljem kao jedinom prestonicom, sve do pada grada 1453. godine.

Zbog obima i izdržljivosti Carstva, njegove institucije i kultura imale su trajan uticaj na razvoj jezika, religije, umetnosti, arhitekture, književnosti, filozofije, prava i oblika vladavine na njenim teritorijama. Latinski je evoluirao u romanske jezike, dok je srednovjekovni grčki postao jezik Istoka. Usvajanje hrišćanstva od strane Carstva dovelo je do obrazovanja srednjovekovnog hrišćanstva. Rimska i grčka umetnost imale su dubok uticaj na italijansku renesansu. Rimska arhitektonska tradicija poslužila je kao osnova za romaničku, renesansnu i neoklasičnu arhitekturu i uticala je na islamsku arhitekturu. Ponovno otkrivanje klasične nauke i tehnologije (koje su činile osnovu za islamsku nauku) u srednjovekovnoj Evropi dovelo je do naučne renesanse i naučne revolucije. Mnogi savremeni pravni sistemi, kao što je Napoleonov kodeks, potiču iz rimskog prava, dok su rimske republičke institucije uticale na italijanske gradove-države republike srednjovekovnog perioda, rane Sjedinjene Države i savremene demokratske republike.