Robinson Arms XCR TM
Za razliku od drugih konkurenata, koji su direktno razvijeni iz nekog postojećeg oružja (Cobb MCR iz M16/M4, HK416 iz G36), XCR TM potpuno je nova konstrukcija. Međutim, prema spoljašnjim karakteristikama, XCR TM slična je izraelskom Galilu, dok je prema unutrašnjim, ipak korektnije reći da se radi o konstrukciji koja neodoljivo liči na AK-47, uz pojedine pozitivne modifikacije (kao što je zadržač zatvarača u zadnjem položaju, kada se isprazni okvir). Očigledno, stara proverena rešenja, još uvek „caruju“ na današnjoj sceni streljačkog oružja.
Princip rada automatike je pozajmica gasa sa klipom, koji se nalazi iznad cevi. U produžetku klipa nalazi se nosač zatvarača i rotacioni zatvarač, na čijoj spoljašnjoj strani su tri asimetrične bradavice, koje u odnosu na zatvarač M16 deluju daleko masivnije i čvršće. Unutar najveće nalazi se snažni izvlakač. Proizvođač takođe hvali relativno visoki položaj okvira, odnosno metka u odnosu na donji, profilisani deo otvora cevi. Po veličini, srednja bradavica zatvarača relativno lako preuzima metak i po skoro ravnoj putanji ubacuje ga u ležište metka, u zadnji deo cevi. Uz to, otvor za izbacivanje čaura proteže se značajno iza zatvarača, odnosno izvlakača, tako da je verovatnoća zaglavljivanja prazne čaure svedena na minimum. Na taj način, zadovoljena su sva tri kriterijuma, tj. koraka rada automatike, gde može da se potraži uzrok zastoja: hranjenje, izvlačenje i izbacivanje. U produžetku cilindra, unutar koga se nalazi klip za pozajmicu gasa, nalazi se regulator protoka gasa sa čak četiri pozicije, čime se oružje prilagođava različitim uslovima rada, uključujući i dejstvo sa prigušivačem odnosno razbijačem pucnja. Ručica za repetiranje smeštena je sa leve strane i ne kreće se prilikom gađanja.
Kad se pomene termin brza zamena cevi, odmah se pomisli na puškomitraljeze, kod kojih pregrejana cev može da se zameni u par jednostavnih operacija, bez posebnog alata. Kod XCR-TM, međutim, cev se utvrđuje vijkom prečnika 1/4 inča (6,35 mm), pozicioniranim između usadnika okvira i prednjeg rukohvata. Ovaj vijak odvrće se posebnim imbus ključem koji se nalazi u kompletu puške, tako da se izmena cevi može izvesti i u poljskim uslovima. Što se kalibara tiče, pored 5,56×45, nudi se i opcija korišćenja najnovijeg i mnogo hvaljenog 6,8×43 SPC, kao i sovjetskog 7,62×39, tako da specifikacije komande specijalnih operacija, nisu u potpunosti ispoštovane. U nedostatku konkretnih podataka sa testiranja ovog, za američke pojmove prilično tajnovitog konkursa, jedino ova činjenica može da posluži kao eventualni razlog za neprihvatanje XCR TM. Varijanta XCR-M, koja će biti prilagođena dosta snažnijoj municiji 7,62×51, trenutno je u fazi testiranja.
Nude se četiri dužine cevi, dve vrste karabinske cevi dužine od 12 i 14,25 inča (305 i 362 mm) i dve puščane cevi, od 16 i 18,6 inča (406 i 472 mm), sa standardnim korakom uvijanja žlebova 9 inča (229 mm). Sve cevi su hromirane, što je kod svih svetskih proizvođača danas standard. Kod izmene kalibra, osim cevi, potrebno je zameniti i zatvarač i okvir. Pri zameni cevi, čeoni zazor ili ostaje na istom nivou ili je promena zanemarljivo mala, tako da zamena kalibra traje manje od pet minuta. Na ustima cevi, nalazi se integralni skrivač plamena/gasna kočnica i tromblonski dodatak. Postoje čak četiri standardne „Picatinni“ šine, od kojih se najduža proteže duž cele gornje ivice puške i dužine je 17 inča (432 mm). Suprotno rešenju na puškama XM8 (verzija nemačke G36), gde se dodatne šine postavljaju na prednji rukohvat, odnosno na utvrđene tačke na prednjem rukohvatu, ostale tri šine sastavni su deo prednjeg dela sanduka. Praktično, one su mašinski urezane u konstrukciju sanduka, što nudi izuzetno visoku stabilnost i tačnost. Na ove tri dodatne šine, dužine od po 8 inča (203 mm), koje se nalaze sa leve i desne strane, kao i ispod prednjeg dela sanduka, moguće je postaviti za ruku neuporedivo udobniji, dvodelni plastični prednji rukohvat. Levi i desni elementi rukohvata, zapravo se montiraju na levu i desnu šinu, ostavljajući donju šinu slobodnom. Na taj način, omogućena je ugradnja velikog broja kombinacija, danas neizbežne dodatne opreme tipa: vertikalnih jurišnih rukohvata, laserskih nišana, taktičkih lampi, bacača granata, dvonožaca i sl. Neko bi pomislio, da ovoliko čelika u jednom oružju koje bi trebalo da bude što laganije ima negativan efekat, ali vara se: masa prazne puške sa standardnom cevi dužine 406 mm sasvim je prihvatljivih 3,4 kg. Balans je odličan i u kombinaciji sa pravolinijskom konfiguracijom puške, gde se kundak nalazi u produžetku cevi, tako da je kontrola rafalne vatre odlična.
Ljudi iz „Robinson Armsa“ tvrde da je uz apsolutnu pouzdanost, XCR TM i ergonomski najuspešnije rešena puška danas. Iako je ova tvrdnja prilično optimistička, nema sumnje da je uložen veliki trud. Naime, sve operacije koje se normalno obavljaju u toku borbe, moguće je izvesti bez skidanja ruke sa okidača, a oka sa nišana. Ručica selektora pruža se na obe strane puške, kako bi njom mogli da rukuju i levoruki i desnoruki strelci, a daje mogućnost rafalne i jedinačne paljbe, kao i zakočenog oružja. Pored toga, dugme utvrđivača okvira je preko poluge pomereno bliže okidaču, tako da je upotreba olakšana i ubrzana. Rukohvat je identičan onom kod M16 i M4, tako da korisnici ovih pušaka mogu relativno lako da se priviknu na XCR TM, ali je u odnosu na HK 416, koja koristi kompletan donji deo sa karabina M4, ovo ipak slabije rešenje. Rukohvat može da se skine, tako da korisnik može da postavi i druge oblike rukohvata, po potrebi. Puška može da koristi standardne okvire puške M16, što predstavlja malu mrlju na gore navedenoj komponenti pouzdanog hranjenja, ali „stvar vade“ posebni, skeletizovani plastični okviri, nešto veće čvrstine. Kapacitet okvira je standardnih 30 metaka kalibra 5,56 mm, ukoliko se koristi municija 6,8 mm, kapacitet mora da se smanji na 25-27 metaka, zbog zadržavanja pouzdanosti hranjenja ove municije nešto drugačije geometrije ili jednostavno, koristiti posebno konstruisan i pouzdaniji okvir. XCR može da koristi i okvire većeg kapaciteta, kao što je poznati dvostrani doboš Beta-C. U slučaju upotrebe municije 7,62×39, koriste se standardni okviri sa AK-47 kapaciteta 30 metaka.
Izuzetno čvrst i stabilan oslonac za rame je preklopnog tipa, sličan kao kod izraelske puške Galil i njene južnoafričke varijante R4, uostalom i naše M21. Osim ovog osnovnog tipa, za konkurs SOCOM ponuđena je i alternativa, u vidu znatno složenijeg uvlačećeg kundaka, sličnog kao na karabinima M4. Prednost ovog uvlačećeg kundaka je mogućnost regulacije dužine i prilagođavanju vojnicima različitog stasa, ali je s druge strane skuplji i veće debljine. Dužina puške sa cevi od 406 mm je 959 mm sa rasklopljenim kundakom, a 696 sa sklopljenim, preklopnim kundakom.
S. BALOŠ
