Velika porodica čuvenog metka

Teško je razumeti prave razloge zbog kojih su puške američkog konstruktora Eugena Stonera zasnovane na dizajnu sistema AR-15/M-16, doživele pravu ekspanizuju u poslednjih petnaestak godina. Možda su to holivudski filmovi, kompjuterske igrice ili nešto sasvim treće… Mi sa sigurnošću ne možemo to da potvrdimo. Činjenica je da svoju verziju ove puške danas izrađuju skoro svi poznati proizvođači oružja u SAD, kao i oni kojima je ovo prvenac. Tu su naravno i brojne druge kompanije širom sveta.
Ako težite da budete naoružani kao američki specijalac, trebalo bi da koristite neku verziju ove puške, opremljenu sa mnoštvom dodataka. U današnjem svetu zastupljena je u svim ozbiljnim specijalnim jedinicama, među sportskim strelcima, lovcima, kao i onima koji hoće da je imaju za kućnu odbranu. Pored sjajnih karakteristika, među kojima su na prvom mestu preciznost, odlična ergonomija, najbolji mogući sistem komandi i vrhunski osmišljen dizajn, ima i ozbiljnih nedostataka. To su loša i nedovoljna pouzdanost u terenskim uslovima eksploatacije i nedovoljna efikasnost (za vojnu upotrebu), samog metka koji koristi (.223 Remington, ili 5,56×45 NATO), iz većine varijanti ovih pušaka, osim iz one sa najdužom cevi od 20 inča (508 mm).
Zato je više proizvođača uspelo da razvije varijante sa unapređenim sistemom gasne pozajmice sa pistonom ili klipom. Međutim, ovo je imalo malo uticaja na opštu popoularnost ovih pušaka. Jednostavno, sve zajedno i stare i nove, unapređene verzije, sve su popularnije. Efikasnost municije koja se koristi, priča je za sebe.
Omiljen među američkim lovcima
Sam metak 5,56×45 NATO, koji je već 60 godina službeni puščani kalibar zapadne vojne Alijanse, sa lakim zrnom od 55 grejna (3,56 g). Ne pokazuje zadovoljavajuću letalnost na živim ciljevima, daljinama u kojima je njegovo zrno sporije od 800 m/s, a to je već famoznih 100-150 m. Sa težim zrnom od 75 grejna (4,86 g), probojnost na preprekama je malo bolja, ali nema letalnost koju korisnici zahtevaju. Svejedno, u potrazi za boljim i efikasnijim metkom, proizvođači pušaka sistema AR-15/M-16 su do sada izbacili i varijante u drugim popularnim kalibrima, uključujući i neke koji su razvijeni specijalno za ovo oružje, da bi se učinilo efikasnijim bilo u vojne ili lovačke svrhe. Zainteresovani da sagledamo paletu kalibara, koju puška ovog sistema podržava (zbog dužine uvodnika i okvira koje koristi), napravili smo istraživanje u kojem ćemo vam predstaviti svaki od ovih metaka.
17 Remington je lovački metak razvijen još 1971. U to vreme bio je najbrži puščani metak u fabričkoj izradi. Nastao je usađivanjem zrna kalibra .17 inča (4,5 mm) u čauru centralnog opaljenja kalibra .222 Remington. Iz cevi sa korakom 1:9 inča (1:228,6 mm), imao je izuzetne balističke performanse. Sa zrnima od 20 grejna (1 g) BT, početna brzina mu je V0=4.436 ft/s (1.352 m/s), sa energijom od E0= 874 ft·lbf (1.185 J), a sa zrnom od 30 grejna (2 g) V0=3.839 ft/s (1.170 m/s) i E0= 982 ft·lbf (1.331 J). Sa ovako visokom početnom brzinom ima izuzetno položenu putanju do 150 , a zbog ultra lakih zrna i mali trzaj. Omiljen je lovački metak za sitnije štetočine. Naravno, zbog veličine kojima se izuzetno uklapa u dimenzije standardnih AR-15/M-16 pušaka, našao se u ponudi kao jedno od rešenja za lovce u SAD.
Konkurentska verzija
Još jedan od popularnih američkih malokalibarskih lovačkih metaka koji se našao na ovoj listi je i 204 Ruger, razvijen iz metka .222 Remington Magnum, 2004. Razvijen je u firmi “Ruger” i “Hornady”, usađivanjem zrna prečnika .204 inča (5,2 mm), u pomenutu čauru metka .222 Remington Magnum. Predviđen je za korišćenje iz cevi sa korakom od 1:12 inča (1:304 mm). Sa zrnima od 32 grejna (2 g), početna brzina mu je V0=4.225 ft/s (1.288 m/s), sa energijom od E0= 1.268 ft·lbf (1.719 J), a sa zrnom od 45 grejna (3 g) V0=3.625 ft/s (1.105 m/s) i E0= 1.313 ft·lbf (1.780 J).
Naravno, postoje verzije puške AR-15/M-16 tipa, razvijenene za korišćenje glavnog konkurentskog malokalibarskog metka i službenog kalibra Rusije (i zemalja članica Varšavskog ugovora, dok je postojao), poznatog kao 5,45×39 AK. Ovaj metak je razvijen početkom sedamdesetih godina 20. veka, za korišćenje u puškama sistema Kalašnjikov, sa standardnom dužinom cevi od 415 mm. Nastao je usađivanjem zrna kalibra 5,45 mm u čauru metka 7,62×39 M-43 i pokazao se kao izuzetno efikasan i letalan, što osim odličnim balističkim svojstvima, delimično duguje i dugom, destabilisanom zrnu sa čeličnim penetratorom i šupljim vrhom košuljice. Korak uvijanja za cevi iz kojih se koristi je 1:10 inča (254 mm) ili 1:7,87 inča odnosno 1:200 mm.
Odličan balistički potencijal
Standardno, koristi zrna od 49 grejna (3,2 g), početna brzina mu je V0=915 m/s (3.000 ft/s), sa energijom od E0= 1.340 J (990 ft·lbf), ali i teža (7N22 AP) od 57 grejna (3,2 g), početna brzina mu je V0=890 m/s (2.900 ft/s), sa energijom od E0= 1.457 J (1.075 ft·lbf).
Čitavu grupu novih ponuđenih kalibara za puške ovog sistema čine .223 WSSM, .243 WSSM i .25 WSSM (Winchester Super Short Magnum), nastali kombinovanjem zrna odgovarajućeg prečnika, sa čaurom novog metka .300 WSSM. Tako dobijeni kalibri imaju izuzetno veliki balistički potencijal i bolje iskorišćenje gasova, uz kraću čauru i manju ukupnu dužinu.
Metak .223 WSSM je nastao 2002. godine. Zrna od 40 grejna (3 g), početna brzina mu je V0=1.326 m/s (4.352 ft/s), sa energijom od E0= 2.282 J (1.683 ft·lbf), ali i teža (7N22 AP), od 75 grejna (4,86 grama), početna brzina mu je V0=1.030 m/s (3.378 ft/s), sa energijom od E0= 2.577 J (1.901 ft·lbf).
Metak .243 Winchester Super Short Magnum je iz 2003. godine, sa zrnom prečnika .243 inča (6,2 mm). Koristi zrna od 58 grejna (4 g), početna brzina mu je V0=1.240 m/s (4.068 ft/s), sa energijom od E0= 2.891 J (2.132 ft·lbf), do 100 grejna (6 g), početna brzina mu je V0=956 m/s (3.136 ft/s), sa energijom od E0= 2.961 J (2.184 ft·lbf).
Visoko precizni kalibar
Metak .25 Winchester Super Short Magnum je standardni .25-06 sa zrnima od 150 grejna (9,4 g), u kratkoj čauri Winchester Super Short Magnum (WSSM). Sva tri metka su odličan lovački izbor i pokrivaju sve, od sitnih krznašica, pa do srednje krupnih životinja, veličine jelena.
Metak 6,5 mm Grendel (6,5×39) se dizajnirali Bil Aleksander i Džejn Pohjoispa. Namenski je razvijen kao metak slabijeg impulsa, visoko precizni kalibar za vojnu namenu od 200 do 800 metara, specijalno za puške sistema AR-15/M-16. Koristi cevi koraka 1:8 ili 1:9 inča. Zrna su od 90 grejna (4 g), početna brzina mu je V0=880 m/s (2.880 ft/s), sa energijom od E0= 2.248 J (1.658 ft·lbf), do 130 grejna (6 g), početna brzina mu je V0=850 m/s (2.790 ft/s), sa energijom od E0= 2.530 J (1.886 ft·lbf).
Zaista, velika porodica, koja svakako obe}ava dug `ivot pu{kama ovog sistema, mnogo du`i nego {to je iko mogao da pretpostavi.

Tekst i slike: Boris Vojvodić